Ahimsa is een Sanskriet term die geweldloosheid betekent.
Patanjali adviseert in de Yoga Sutras dat toekomstig lijden vermeden moet worden. Hij geeft de methode van ahimsa: veroorzaak het lijden van geen enkel ander wezen. Het voordeel is dat je vrij zult zijn van lijden. De meesten van ons denken ten onrechte dat het niet schaden van een ander alleen maar voordeel oplevert voor die ander. Patanjali geeft een andere kijk op het mogelijke resultaat dat voortvloeit uit de beoefening van geweldloosheid:
ahimsa pratisthayam tat sannidhau vaira tyagah II:35
Voor degene die stevig verankerd is in geweldloosheid houdt alle vijandigheid op in de aanwezigheid van diegene.
Het tegenovergestelde van ahimsa is himsa, wat schade of geweld betekent. Er zijn drie klassen van himsa, of manieren om schade te berokkenen:
1. Fysiek, door iemands fysieke lichaam te verwonden.
2. Vocaal, door tegen anderen te spreken, hun gevoelens te kwetsen.
3. Mentaal, door tegen anderen te denken Yogafilosofie leert ons dat fysieke verwonding slechts één manier is om schade te berokkenen, en dat het misschien niet de ernstigste schade berokkent.
“Vocaal letsel is ernstiger dan fysiek, en mentaal letsel is het ernstigst. Door lichamelijk letsel kan men alleen fysieke vormen vernietigen. Door vocaal letsel kan men zowel fysieke als mentale vormen vernietigen. Door geestelijk letsel kan men zelfs de vorm van de geest vernietigen.” -Shri Brahmananda Sarasvati, The Textbook of Yoga Psychology
Mentaal geweld – haat veroorzaakt door vooroordelen – is een belangrijke bron van geweld in de wereld, en het ligt aan de basis van vocaal en fysiek geweld. Geestelijk geweld kan zo ingebakken raken in het dagelijks leven dat het moeilijk te herkennen is. Reclamebureaus worden routinematig ingezet om vooroordelen in de vorm van speciesisme in stand te houden, en ons aan te moedigen gruwelijke daden van fysiek geweld tegen dieren door de vingers te zien, en deze daden als normaal te beschouwen.
Mentaal geweld in de vorm van propaganda bereikt zijn hoogtepunt in oorlogstijd, wanneer een land veel geld en moeite zal investeren in een poging het moreel van de tegenstander te breken en de geesten van de eigen burgers in verwarring te brengen.
Om anderen geen kwaad te doen is het nuttig mededogen te ontwikkelen. Door mededogen begin je jezelf in anderen te zien. Dit helpt je af te zien van hen kwaad te doen. De beoefening van mededogen traint de geest om voorbij uiterlijke verschillen in vorm te zien. Je begint glimpen op te vangen van de innerlijke essentie van andere wezens, die geluk is. Geluk is de innerlijke essentie van alle wezens, niet alleen van mensen. Elk wezen verlangt naar geluk.
“Als je verlichting zoekt, of zelfs als je geluk zoekt, ga dan naar de oorzaak. Niets bestaat zonder een oorzaak. De hoofdoorzaak van geluk is mededogen.” -H.H. Dalai Lama
In Patanjali’s ashtanga yoga systeem, wordt ahimsa geclassificeerd als de eerste yama, of terughoudendheid. Het is een aanbeveling voor hoe je je gedrag ten opzichte van anderen moet beteugelen. Het is belangrijk te erkennen dat ahimsa hier verwijst naar je gedrag ten opzichte van anderen, niet ten opzichte van jezelf. De tweede poot van het ashtanga systeem, niyama, bestaat uit voorschriften. Dit zijn aanbevelingen betreffende je handelingen ten opzichte van je eigen lichaam en geest. Patanjali classificeert ahimsa heel duidelijk als een yama en niet als een niyama.
Niettemin interpreteren sommige hedendaagse yogaleraren ahimsa meer als een observatie dan als een terughoudendheid – als een richtlijn om jezelf geen kwaad te doen. “Doe jezelf geen pijn, wees niet zo agressief in je asana beoefening, wees vriendelijk voor je lichaam,” zeggen ze, of “Beperk je dieet niet met een extreme beoefening zoals vegetarisme; het zou je kunnen schaden.”
Jezelf geen schade berokkenen is een resultaat van de beoefening, niet een richtlijn. Als je je ahimsa-beoefening beperkt tot vriendelijk zijn voor jezelf, kun je tijdelijk geluk ervaren, maar je ontzegt jezelf het uiteindelijke voordeel van de beoefening, namelijk Yoga, eeuwig geluk. Eeuwig geluk wordt bereikt door vriendelijkheid, door eerst rekening te houden met anderen. Leef ten bate van anderen en allen zullen er baat bij hebben.
“Wie zal de gelukkigste persoon zijn? Degene die geluk brengt aan anderen.” -Swami Satchidananda
De universele leer van ahimsa is van toepassing op alle situaties, of we nu in vreedzame tijden leven of in oorlogstijden. Geweld is nooit een geldige oplossing voor enig probleem en mag nooit worden vergoelijkt.