Anatomie & fysiologie: 4 feiten over de baarmoederhals

Het is januari! Tijd voor nieuwjaarsvoornemens en een heleboel sneeuw (voor ons New Englanders althans). Maar wist u dat januari ook de maand van de baarmoederhalskanker is? Nu wel.

Wat is er zo belangrijk aan de baarmoederhals, vraagt u? De baarmoederhals is een vitaal onderdeel van het vrouwelijke voortplantingssysteem en speelt een sleutelrol bij de conceptie en de bevalling. Maar waarom is er een hele maand gewijd aan het bewustzijn van baarmoederhalsgezondheid? Het blijkt dat een verzameling virussen (vormen van het humaan papillomavirus) kan leiden tot kanker in het weefsel van de baarmoederhals. Baarmoederhalskanker is echter zeer goed te voorkomen en te behandelen als het in een vroeg stadium wordt ontdekt, dus bewustwording is de sleutel tot preventie!

We bespreken dat allemaal en meer als we vier belangrijke feiten over de baarmoederhals doornemen.

De baarmoederhals verbindt de baarmoeder en vagina

Als je een woord-nerd bent zoals ik en je hebt je afgevraagd over het etymologische verband tussen de baarmoederhals en de cervicale wervelkolom (de wervels die de nek vormen), vraag je je niet meer af. De officiële Latijnse naam voor de baarmoederhals is cervix uteri, wat “hals van de baarmoeder” betekent.

Deze parallel is logisch als we kijken naar de vorm en grootte van de baarmoederhals in vergelijking met de rest van de baarmoeder. Hij is smaller dan het lichaam van de baarmoeder, en de baarmoeder buigt zich ertegenaan – op de afbeelding hieronder is te zien hoe de lange as van de baarmoeder en de baarmoederhals niet helemaal op één lijn liggen.

Afbeelding uit Human Anatomy Atlas.

De baarmoederhals is (meestal) in totaal ongeveer 4 cm lang, met een gedeelte dat de ectocervix wordt genoemd en dat in het vaginakanaal uitsteekt. Het baarmoederhalskanaal is het buisvormige centrum van de baarmoederhals, dat de binnenkant van de baarmoederholte verbindt met het lumen van de vagina.

Afbeelding uit Human Anatomy Atlas.

De baarmoederhals dient als doorgang voor alles wat via de vagina de baarmoeder in of uit gaat – dat wil zeggen sperma dat naar binnen gaat en menstruatiebloed en baby’s die naar buiten gaan.

De baarmoederhals produceert slijm

Het slijmvlies dat de baarmoederhals bekleedt, bevat klieren die een helder, stroperig, alkalisch slijm produceren. De consistentie van dit slijm verandert gedurende de menstruatiecyclus en ook wanneer iemand met een baarmoeder zwanger wordt.

De slijmproductie neemt toe vlak voor het vrijkomen van een eitje (ovulatie). Tijdens de ovulatie vergemakkelijkt baarmoederhalsslijm de bevruchting door het sperma te helpen zich van de vagina naar de baarmoeder te verplaatsen. De rekbare, ei-witte textuur en de pH-waarde zijn beschermend voor zaadcellen. Wanneer er geen ovulatie plaatsvindt, is het baarmoederhalsslijm over het algemeen dikker en dient het meer als een barrière dan als een hulpmiddel voor sperma dat de baarmoeder binnendringt.

Tijdens de zwangerschap vormt het slijm in de baarmoederhals een prop om de groeiende baby te beschermen tegen bacteriën en andere bronnen van infectie. De slijmprop verdwijnt meestal uit de vagina kort voordat de bevalling begint. Dit komt omdat de baarmoederhals moet verzachten en verwijden ter voorbereiding van de bevalling, wat betekent dat het de slijmprop niet zo gemakkelijk op zijn plaats kan houden.

De baarmoederhals verwijdt zich tijdens de bevalling

Wanneer een baby wordt geboren, moet het vanuit de baarmoeder, waar het de afgelopen 37 weken of zo is gegroeid, in de vagina overgaan. Om dit te laten gebeuren, moet de baarmoederhals zachter worden (efface) en open gaan (dilateren), zodat het hoofdje van de baby kan passeren.

De bevalling bestaat uit drie(-achtige) hoofdfasen. Ik zeg drie fasen omdat fase 1 (de ontsluitingsfase), waarin de baarmoederhals een centrale rol speelt, een latente fase en een actieve fase kent. Tijdens de latente fase beginnen de gladde spieren in de baarmoeder samen te trekken. De weeën beginnen onregelmatig – ze komen om de 5-30 minuten en duren elk ongeveer 30 seconden.

De latente fase van fase 1 van de bevalling. Afbeelding uit Anatomie & Fysiologie.

Naarmate de bevalling vordert, worden de weeën intenser en komen ze dichter bij elkaar. De weeën in de baarmoeder worden gestimuleerd door het vrijkomen van oxytocine uit de hypothalamus van zowel de moeder als de baby. De placenta scheidt ook stoffen af, prostaglandinen genaamd, die de samentrekkingen van de baarmoeder stimuleren en tevens het ontsluiten en verwijden van de baarmoederhals vergemakkelijken. Uiteindelijk ontstaat een positieve terugkoppellus, waarbij de weeën van de baarmoeder ervoor zorgen dat de baby op de baarmoedermond duwt en deze uitrekt. Het oprekken van de baarmoederhals stimuleert de afscheiding van meer oxytocine, dat op zijn beurt meer spiersamentrekkingen en het vrijkomen van meer prostaglandinen stimuleert.

Tijdens de latente fase wordt de baarmoederhals ongeveer 30% wijder en verwijdt tot ongeveer 3 cm. Dan beginnen de regelmatige weeën. Deze komen om de 3-5 minuten en duren elk ongeveer 1 minuut. De baarmoederhals blijft uitzetten (tot ongeveer 80%) en verwijdt tot ongeveer 6 cm.

Op dit punt begint de actieve fase van fase 1. Tijdens de actieve fase zal de baarmoederhals 100% ontsluiten en zal de ontsluiting ongeveer 10 cm bedragen. De weeën worden intenser, komen om de 30-120 seconden en duren elk 60-90 seconden. Actieve weeën duren doorgaans 4-8 uur, waarbij de baarmoederhals met 1 cm per uur verwijdt.

De actieve fase van fase 1 van de bevalling. Afbeelding uit Anatomie & Fysiologie.

Als de baarmoederhals volledig is uitgezet en tot 10 cm is uitgezet, kan fase 2 van de bevalling (de uitdrijvingsfase, of “persfase”) beginnen. Tijdens deze fase wordt de baby door de weeën van de baarmoeder en door het “persen” van de moeder door de vagina heen en vervolgens naar buiten gebracht. Fase 2 eindigt met de bevalling van de baby.

Stadium 2: de baby is geboren! Beeld uit Anatomie & Fysiologie.

Maar wacht! Er is nog meer! Na de bevalling van de baby komt Fase 3, de placentastadag, waarin de placenta uit het lichaam van de moeder wordt gedreven.

Stadium 3: bevalling van de placenta. Afbeelding uit Anatomie & Fysiologie.

HPV kan leiden tot baarmoederhalskanker (en ook tot andere kankers)

HPV (humaan papillomavirus) verwijst naar een groep virussen die via seksueel contact worden verspreid. Er zijn er meer dan 200, en ze worden meestal geclassificeerd als hoog- of laag-risico. De virussen met een laag risico zijn de meerderheid. Hoewel sommige helemaal geen ziekte veroorzaken, kunnen andere wel genitale wratten of wratten rond de anus, mond of keel veroorzaken.

Het zijn de ongeveer 14 hoog-risico HPV’s die ernstigere problemen veroorzaken, zoals baarmoederhalskanker. HPV16 en HPV18 zijn de boosdoeners als het gaat om de meeste HPV-gerelateerde kankers.

HPV is niet alleen verantwoordelijk voor baarmoederhalskanker: het kan ook leiden tot een breed scala van andere vormen van kanker. Drie procent van alle kankers bij vrouwen en twee procent van alle kankers bij mannen wordt veroorzaakt door HPV. Alles bij elkaar is HPV verantwoordelijk voor:

• 75% van de kankers van de vagina
• 70% van de kankers van de vulva
• 60% van de kankers van de penis
• 90% van de kankers van de anus

Nu vraagt u zich misschien af hoe een virus tot kanker kan leiden. Laten we baarmoederhalskanker als voorbeeld nemen. De hoog-risico HPV-virussen kunnen veranderingen veroorzaken in de cellen die ze infecteren binnen de bekleding van de baarmoederhals. Deze veranderingen leiden ertoe dat de cellen zich overmatig gaan vermenigvuldigen, een aandoening die baarmoederhals intra-epitheliale neoplasie wordt genoemd. Gelukkig kan CIN worden gevonden tijdens een routine pap-test (meer daarover later), zodat het kan worden behandeld voordat het kan ontwikkelen tot kanker.

Het is duidelijk uit deze statistieken dat HPV een aantal behoorlijk gevaarlijke gevolgen kan hebben. Gelukkig zijn er op grote schaal beschikbare vaccinaties aanbevolen door de CDC die beschermen tegen meerdere soorten HPV. Gardasil, bijvoorbeeld, biedt bescherming tegen “de twee laag-risico HPV-types die de meeste genitale wratten veroorzaken, plus de zeven hoog-risico HPV-types die de meeste HPV-gerelateerde kankers veroorzaken.”

Voor degenen met een baarmoederhals zijn er verschillende methoden voor routinematige screening op baarmoederhalskanker. In de afgelopen 40 jaar hebben regelmatige screenings het aantal sterfgevallen door baarmoederhalskanker verminderd. Een pap-test of “pap-uitstrijkje” wordt aanbevolen om de drie jaar vanaf de leeftijd van 21 jaar, en screening tussen 30 en 65 kan bestaan uit een van de drie methoden: een pap-test om de drie jaar, een HPV-test om de vijf jaar, of een pap / HPV co-test om de vijf jaar.

Tot nu toe zijn er geen door de FDA goedgekeurde screenings voor HPV of kankers veroorzaakt door HPV in andere weefseltypen, maar deze zouden op een gegeven moment beschikbaar kunnen komen. Anale pap-tests zouden bijvoorbeeld kunnen helpen abnormale/kankercellen in anaal weefsel op te sporen.

En daar heb je het – de feiten over de baarmoederhals, van zijn functies bij de voortplanting en bevalling tot wat er gebeurt als bepaalde vormen van HPV de epitheelcellen infecteren.

Ben zeker geabonneerd op de Visible Body Blog voor meer anatomie awesomeness!

Bent u een instructeur? Wij hebben bekroonde 3D producten en middelen voor uw anatomie en fysiologie cursus! Meer informatie vindt u hier.

Aanvullende bronnen:

• Healthline: Common Types of Human Papillomavirus (HPV)
• Healthline: Alles wat u moet weten over baarmoederhalskanker
• Healthline: Humaan Papillomavirus (HPV) en baarmoederhalskanker
• Mayo Clinic: Fasen van arbeid en geboorte
• NIH: Wat zijn de stadia van de bevalling?
• NIH: Wanneer begint de bevalling meestal?
• Osmose: Fasen van de arbeid – fysiologie
• Penn Medicine: De drie stadia van de bevalling