Van de talrijke delen van zijn encyclopedie is er slechts één intact gebleven, zijn gevierde verhandeling Over de geneeskunde (De Medicina). “De encyclopedische indeling van het werk volgt de driedeling van de geneeskunde in die tijd, zoals vastgesteld door Hippocrates en Asclepiades – dieet, farmacologie en chirurgie.” Het is verdeeld in acht boeken.
- Boek 1 – De geschiedenis van de geneeskunde (bevat verwijzingen naar tachtig medische auteurs, waarvan sommigen alleen door dit boek bekend zijn)
- Boek 2 – Algemene Pathologie
- Boek 3 – Specifieke Ziekten
- Boek 4 – Lichaamsdelen
- Boeken 5 en 6 – Farmacologie
- Boek 7 – Heelkunde
- Boek 8 – Orthopedie
In het “Prooemium” of de inleiding tot De Medicina wordt al vroeg gesproken over de relevantie van theorie voor de medische praktijk en de voors en tegens van zowel dierproeven als menselijke experimenten. Celsus bespreekt bijvoorbeeld het geval van Herophilos en Erasistratos, die volgens hem aan vivisectie deden.
In de behandeling van ziekten was de voornaamste methode van Celsus het observeren en bewaken van de verrichtingen van de natuur, en deze eerder te reguleren dan tegen te werken, omdat hij van mening was dat koorts in wezen bestond uit een poging van het lichaam om een of andere ziekelijke oorzaak af te werpen, en dat, als er niet onnodig in werd ingegrepen, het proces zou eindigen in een toestand van gezondheid. In sommige gevallen beveelt hij echter stoutmoedig het gebruik van het scalpel aan; zijn regels voor bloedafname en purgatieven zijn gedetailleerd en nauwkeurig vastgelegd; en veel van de regels die hij voorschrijft, verschilden niet veel van die welke aan het begin van de 19e eeuw nog in gebruik waren.
Zijn werk bevat gedetailleerde beschrijvingen van de symptomen en de verschillende varianten van koorts, en het wordt hem toegeschreven dat hij de kardinale tekenen van ontsteking heeft opgetekend die bekend staan als de “Celsus tetrad of inflammation”: calor (warmte), dolor (pijn), tumor (zwelling) en rubor (roodheid en hyperaemie).
Hij gaat zeer gedetailleerd in op de bereiding van talrijke oude geneeskrachtige middelen, waaronder de bereiding van opioïden. Bovendien beschrijft hij veel Romeinse chirurgische ingrepen uit de 1e eeuw, waaronder het verwijderen van staar, de behandeling van blaasstenen en het zetten van breuken.
In de twintigste eeuw beweerden veel historici dat Celsus geloofde dat de kristallijne lens zich precies in het midden van het oog bevindt. In feite deed Celsus geen specifieke uitspraak over de plaats van de kristallijne lens, en zijn Grieks-Romeinse tijdgenoten begrepen wel degelijk dat de lens zich aan de voorkant bevindt.
Hippocrates gebruikte het Griekse woord καρκίνος – karkínos, dat krab of rivierkreeft betekent, om kwaadaardige tumoren aan te duiden als carcinomen. Het was Celsus die de Griekse term vertaalde in het Latijn cancer, dat ook krab betekent.
De eerste gedrukte uitgave van Celsus’ werk verscheen in 1478. Zijn stijl is veel bewonderd als gelijk in zuiverheid en elegantie aan die van de beste schrijvers van het Augustaanse tijdperk.
Ook schreef Celsus een technisch werk over de landbouw, waarop Columella zijn De Re Rustica gedeeltelijk baseerde.
- In hoc volvmine haec continentvr Avrelii Cornelii Celsi medicinae libri VIII : qvam emendatissimi, Graecis etiam omnibvs dictionibvs restitvtis. Beigefügte Werke: Qvinti Sereni Liber de medicina et ipse castigatiss. Accedit index in Celsvm et Serenvm sane qvam copiosvs … . Venetiis : in aedibvs Aldi et Andreae Asvlani soceri, 1528. Digitale uitgave van de Universiteits- en Staatsbibliotheek Düsseldorf.
- Aurelii Cornelij Celsi de arte Medica libri octo : multis in Locis iam emendatiores longè, quàm unquam antea, editi . Beigefügte Werke: Accessit quoque Rerum & Verborum in hisce omnibus memorabilium locupletissimus Index . Basileae : Oporinus, 1552 Digitale uitgave van de Universiteits- en Staatsbibliotheek Düsseldorf.
- Aur. Corn. Celsi De medicina : libri octo ; cum notis integris Joannis Caesarii, Roberti Constantini, Josehi Scaligeri, Isaaci Casauboni, Joannis Baptistae Morgagni, Ac locis parallelis. Lugduni Batavorum : Joh. Arn. Langerak, 1746. Digitale uitgave van de Universiteits- en Staatsbibliotheek Düsseldorf.