08.03.2020
Je collega’s zijn gemeen en je baas is oneerlijk? Houden vriendschappen niet lang stand, om van relaties nog maar te zwijgen? Ook al doe je alles goed? Als je dat gevoel hebt, ben je misschien een narcist.
“Als ik een kamer binnenga, heb ik vaak het gevoel dat de ogen van andere mensen op mij zijn gericht.”
Voor deze test kan ik “Ja” of “Nee” antwoorden. Ik klik nog 22 vragen en uitspraken door voordat het resultaat wordt weergegeven: Oef! Ik heb geen narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Maar dit is slechts een online zelftest die ik googlede en, natuurlijk, het vervangt geen professionele diagnose. Dus vraag ik de psychologe en psychotherapeute Aline Vater hoe ik kan zien of ik een narcist ben.
Zij baseert zich op het classificatiesysteem van de American Psychiatric Association, de zogenaamde DSM-5, waarin negen criteria worden opgesomd, aan ten minste vijf waarvan moet zijn voldaan om van een narcistische persoonlijkheidsstoornis te kunnen spreken
Om een aantal van deze criteria te illustreren, laten we er maar van uitgaan dat ik aan zo’n persoonlijkheidsstoornis lijd. De ochtendvergadering op mijn redactie zou er dan ongeveer zo uitzien:
Alle ogen op mij gericht!
Iedereen kijkt naar mij zodra ik de kamer binnenloop. Tenminste, ik ben ervan overtuigd dat ze dat doen. Want ik ben niet alleen bijzonder mooi, maar ook buitengewoon slim, en de hele sessie zou anemisch en zinloos zijn zonder mijn inbreng.
Terwijl de anderen praten, geef ik toe aan mijn megalomane fantasieën. Ik stel mezelf voor als het hoofd van deze redactie – het jongste afdelingshoofd ooit! Ik droom van de bewonderende blikken van de collega’s, die nog nooit een betere, sensationeel mooiere baas hebben gehad dan ik.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Met dit grandioze gevoel van eigen belangrijkheid en deze fantasieën over succes, macht en schoonheid, zou ik al aan twee criteria voor narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben voldaan. Maar de conferentie is nog niet voorbij.
Waag het niet mij te bekritiseren!
“Wat kenmerkend is voor een narcistische persoonlijkheidsstoornis is niet alleen de uiterlijke hoge dunk die narcisten van zichzelf hebben,” zegt Aline Vater, “maar ook dat die gemakkelijk aan het wankelen wordt gebracht.”
Nu is het eindelijk mijn beurt om te spreken, en ik vertel mijn collega’s over mijn fantastische idee voor het volgende artikel. Ik weet zeker dat ik een applaus zal krijgen. Maar helaas, ze vinden het idee op zijn best middelmatig, dus hun reactie is nogal gereserveerd. Dit alleen al is genoeg om me diep gekrenkt te voelen.
Lees meer: Oh-so-sweet schadenfreude
Mijn voorstel wordt kort besproken, bekritiseerd en vervolgens afgewezen. En ik voel me net zo afgewezen en verkeerd beoordeeld als mijn idee. Ik ben zo gekwetst dat ik kook van woede.
Hier, op mijn werk, verberg ik mijn gevoel van vernedering achter een arrogante façade: Mijn opvattingen zijn zo uniek en bijzonder, dat mijn in-de-modder-gestoken collega’s waarschijnlijk toch niet in staat zijn ze te begrijpen. Ik ga niet met de anderen lunchen; toegegeven, niemand vraagt me of ik dat zou willen.
Eenzaam zonder empathie
De woede over mijn vernedering door toedoen van mijn collega’s is ook niet verdwenen tegen de tijd dat ik ’s avonds thuis kom. Mijn partner zou natuurlijk moeten zien dat ik een zware dag heb gehad en dringend behoefte heb aan wat tedere liefdevolle zorg.
Opnieuw ben ik vreselijk teleurgesteld: De idioot merkt er niets van. Natuurlijk, ik schreeuw mijn woede in zijn gezicht. Zo eindigt de dag – en de relatie ook.
“Mensen met een ernstige narcistische persoonlijkheidsstoornis raken altijd in conflict met anderen,” legt Vater uit. Niet alleen met collega’s: Ook relaties zijn niet blijvend, en vriendschappen hebben de neiging nogal instabiel te zijn.
Dit komt omdat nauwe relaties met andere mensen een zekere mate van empathie vereisen. “Narcisten tonen een extreem gebrek aan empathie. Ze kunnen herkennen wanneer anderen verdrietig zijn, maar ze kunnen zich niet echt inleven,” zegt Vater. “Als je iemand bent die herhaaldelijk problemen heeft met andere mensen, is het zeker goed om psychologische begeleiding te zoeken bij iemand die ervaring heeft met narcisme.”
Narcisme komt zelden alleen
De voortdurende conflicten zijn niet alleen uiterst onaangenaam voor alle mensen in mijn omgeving, maar ze knagen ook aan mij. Het gevoel eenzaam, onbegrepen en onbemind te zijn, maakt me depressief.
“Vaak komen narcisten voor behandeling van andere symptomen,” zegt Vater. Depressie of drugsverslaving, bijvoorbeeld. De psychologe noemt deze problemen stroomafwaarts “comorbiditeiten.”
Om een narcistische persoonlijkheidsstoornis betrouwbaar te kunnen vaststellen, is een diagnostisch interview van enkele uren nodig, dat zich vaak uitstrekt over meerdere weken. “Voor een diagnose is het ook nuttig om te praten met iemand die de persoon goed kent,” voegt Vater toe.
Herken het patroon
Als ik wel naar de gedragstherapeute Aline Vater zou gaan met mijn vermoeden een narcist te zijn, zou ze me echter niet kunnen genezen. “Persoonlijkheidsstoornissen zijn per definitie patronen die geworteld zijn in de kindertijd en stabiel zijn in de loop van een leven,” legt ze uit.
Het gaat dus niet om genezing, maar om het begrijpen waarom dit patroon zich heeft ontwikkeld en het creëren van een soort “gebruiksaanwijzing” voor zichzelf die het mogelijk maakt om met de stoornis om te gaan, zegt Vater.
Lees meer: Donald Trump en narcisme: Wat zit er achter zijn grote ego?
Narcisten werden in hun kindertijd door hun ouders bewierookt of gedenigreerd, zegt ze. “In beide gevallen werd niet aan de behoeften van het kind voldaan,” legt ze uit. Het resultaat kan zijn dat zich een te groot zelf ontwikkelt om een ziel te verbergen die eigenlijk lijdt onder mishandeling.
Stel dat ik weer in een van onze redactionele conferenties zat na een tijdje een therapeutische behandeling te hebben ondergaan. Mijn verlangen om bewonderd en gewaardeerd te worden zou waarschijnlijk nog steeds groot zijn. Ik zou ook nog steeds snel beledigd zijn en me vernederd voelen als deze wens niet vervuld zou worden.
Maar in plaats van anderen de schuld te geven van mijn verbrijzelde gevoel van eigenwaarde, zou ik in staat zijn het patroon te zien dat aan deze gevoelens ten grondslag ligt. Daardoor zou ik geleidelijk mijn gedrag ten opzichte van anderen kunnen veranderen: minder boosheid, minder hoge verwachtingen, meer empathie. Dan zou ik waarschijnlijk ook minder alleen zijn.
Onze huid is vaak het startpunt voor hoe we situaties waarnemen en met elkaar omgaan. Onderzoekers hebben ontdekt dat mensen bepaalde emoties, zoals liefde, woede, dankbaarheid en walging, kunnen waarnemen door aanraking. Regelmatige positieve aanrakingen blijken agressie te verminderen en pro-sociaal gedrag te bevorderen. Het helpt ons ook emotionele banden in relaties te vormen en te onderhouden.
Aanraking, of tactiele communicatie, kan ons helpen vertrouwen en samenwerking op te bouwen. Een studie vond zelfs dat professionele basketbalspelers en teams die vroeg in het seizoen meer fysieke interactie hadden, zoals high fives en team huddles, beter presteerden in latere wedstrijden.
Knuffelen is een teken van steun dat stress kan verminderen. Ze kunnen ook helpen om innerlijke onrust na een conflict tegen te gaan. Uit een onderzoek bleek dat mensen die een knuffel kregen op een dag waarop een conflict had plaatsgevonden, daarna in een betere stemming bleken te zijn. Van knuffels is ook aangetoond dat ze de kans op een verkoudheid verminderen, vanwege hun stress-bufferende eigenschappen.
Warm contact tussen partners, zoals elkaars handen vasthouden of knuffelen, kan bijdragen aan een betere cardiovasculaire gezondheid en kan iemands reactiviteit op stress verlagen. Dit komt omdat dat positieve fysieke teken van steun je hartslag vertraagt, het stresshormoon cortisol verlaagt en je bloeddruk verlaagt. Koppels kunnen zelfs hun hartslag en hersengolven synchroniseren door elkaar gewoon aan te raken.
Onderzoekers van het Duke University Medical Center ontdekten dat volledige lichaamsmassage de pijn verlichtte en de mobiliteit vergrootte bij patiënten met artritis in hun knieën. Therapeutische aanraking heeft ook aangetoond de pijn te verminderen en de kwaliteit van leven te verhogen voor fibromyalgie patiënten. Niet alleen degenen die een massage krijgen zien voordelen: Het geven van een massage biedt ook positieve verbeteringen aan het persoonlijk welzijn.
Massage heeft ook geleid tot gewichtstoename bij premature baby’s door een deel van hun zenuwstelsel in te schakelen. Dit verbetert de spijsvertering en maakt hormonen vrij die nodig zijn voor het opnemen van voedsel. Aanraking van huid op huid helpt bij het vrijkomen van oxytocine, het hormoon dat verband houdt met de hechting tussen moeder en kind, en verlaagt cortisol, het stresshormoon. Het kan ook een pijnstillend effect hebben voor baby’s die kleine medische ingrepen ondergaan.
Je hebt echter geen andere persoon nodig om de voordelen van aanraking te ontvangen. Zelfmassage kan een aantal van dezelfde effecten hebben als gewone massage. De voordelen voor de gezondheid zijn sterker wanneer er meer druk wordt uitgeoefend, in tegenstelling tot een lichtere aanraking. Yoga en andere vormen van lichaamsbeweging, met fysiek contact tussen uw lichaam en de grond (of gewichten), kunnen ook soortgelijke stress-verlichtende effecten hebben.
Steun in de vorm van het vasthouden van de hand van een partner wanneer deze lichamelijke pijn ervaart, kan gunstig zijn voor zowel de ontvanger als de gever. De pijn vermindert voor de getroffen partner als hij wordt aangeraakt. Dit contact kan ook mensen met een laag gevoel van eigenwaarde helpen om zelftwijfel weg te nemen.
Tegenwoordig wordt er gewerkt aan het maken van zintuiglijk bediende protheses, zodat geamputeerden dezelfde gezondheidsvoordelen van aanraking kunnen krijgen. Er is aangetoond dat het psychologisch welzijn toeneemt van mensen die dergelijke protheses gebruiken. Andere onderzoekers werken ook aan de ontwikkeling van elektronische huidtechnologie die harde oppervlakken, zachte stoffen of sensaties zoals warmte kan voelen.