Sandbag weirs worden vaak gebouwd om de hoeveelheid kwel te meten, zodat dambeheerders de omstandigheden nauwkeurig in de gaten kunnen houden.
Wanneer een dam een defect ontwikkelt, duurt het vaak maar heel kort voordat dat defect zich ontwikkelt tot een volledig faalmechanisme en de damconstructie volledig dreigt door te breken. Als de eigenaars van een stuwdam echter goed op de hoogte zijn van interventiestrategieën en de juiste noodmaatregelen treffen, kan een catastrofale doorbraak vaak worden vermeden. Daarom moeten de ernst van de situatie en de beslissingen over herstelstrategieën grondig worden geëvalueerd, maar wel snel nadat men van het mogelijke falen heeft gehoord. Er zijn vijf essentiële stappen die moeten worden genomen om op een dambreuk te reageren: (1) Voorbereiding, (2) Beoordeling, (3) Monitoring, (4) Reactie, en (5) Post-Actie Documentatie en Follow-Up.
Een van de belangrijkste acties om succesvol in te grijpen tijdens het falen van een dam is het plannen en voorbereiden op verschillende potentiële faalwijzen nog voordat er waarschuwingssignalen worden waargenomen. Tijd is meestal van essentieel belang tijdens een noodsituatie bij het falen van een dam, en vooruit plannen is de beste manier om de reparatieprocedure van de dam te bespoedigen. Elke eigenaar van een stuwdam zou in zijn noodactieplan gedetailleerde instructies moeten opnemen over hoe dergelijke interventieprocessen in gang moeten worden gezet, naast relevante documenten zoals bouwtekeningen, exploitatie- en onderhoudshandleidingen en inspectierapporten. Het is ook een goede gewoonte om vooraf contact op te nemen met plaatselijke aannemers die over zware machines of noodzakelijke apparatuur beschikken en mee te delen welke diensten eventueel van hen kunnen worden verlangd in geval van een dambreuk. Dit maakt een snelle reactie mogelijk en beperkt het aantal miscommunicaties dat in het heetst van de strijd bij een dambreuk zal optreden. Het ter plaatse opslaan van grind, zand en andere materialen om het probleem op te lossen kan een andere belangrijke stap zijn om de tijd tussen de vaststelling van het probleem en het begin van de werkzaamheden aan een oplossing zo kort mogelijk te houden. Op die manier kunnen de materialen direct op de dam worden aangebracht wanneer dat nodig is en wordt voorkomen dat de benodigde middelen niet op tijd beschikbaar zijn om het probleem op te lossen.
Zodra een probleem op de plaats van een dam is vastgesteld, moet het grondig worden onderzocht om precies vast te stellen met wat voor soort crisis de eigenaar van de dam te maken heeft. De wijze van falen, het verloop van het defect en de potentiële bedreigingen voor de openbare veiligheid zijn allemaal vragen die snel en accuraat moeten worden beantwoord. De juiste procedures die in het noodactieplan zijn beschreven moeten dan dienovereenkomstig worden gevolgd. Er moet een efficiënte hiërarchie worden opgezet en de juiste partijen en autoriteiten moeten van de situatie op de hoogte worden gebracht. Dit omvat het inlichten van diegenen in gebieden met potentieel gevaar stroomafwaarts van de dam. Procedures voor het waarschuwen en/of evacueren van stroomafwaarts gelegen gebieden dienen in het noodactieplan te worden beschreven. Het is ook van cruciaal belang om de uitgangssituatie van het falen vast te stellen en een manier te vinden om het verloop ervan regelmatig te meten. Het markeren van niveaus waar sloughing optreedt, het installeren van stuwen om kwel te meten, en het verzamelen van metingen van observatieputten zijn voorbeelden van het monitoren van condities voor verschillende faalwijzen.
Een protocol voor het regelmatig monitoren van condities bij de dam moet vervolgens worden vastgesteld en de resultaten gedocumenteerd. Visuele, persoonlijke inspectie is meestal het meest effectief omdat het een mentaal beeld geeft voor toekomstige referentie, en de persoon kan een “gevoel” krijgen voor hoe ernstig het probleem werkelijk is. Goede beschrijvingen, gegevensopnames en foto’s moeten worden gemaakt en bewaard voor analyse. Elke persoon ter plaatse moet grondig worden ingelicht en op de hoogte worden gehouden van alle veranderende omstandigheden. In het ideale geval wordt geconstateerd dat de omstandigheden stabiel zijn of verbeteren. Als dit het geval is, moeten herstelgerichte acties worden ondernomen om te proberen het probleem te verhelpen voordat het zich ontwikkelt. Tijd is in dit geval niet zo’n cruciale hulpbron. Indien echter wordt vastgesteld dat de omstandigheden verslechteren, moeten zo spoedig mogelijk noodinterventiemogelijkheden worden geanalyseerd en geïmplementeerd. Voortdurende, persoonlijke monitoring moet ook in deze situaties worden toegepast. Als de situatie te gevaarlijk wordt, moet het controleprotocol worden gewijzigd om het personeel in veilige omstandigheden te houden. Als de inspanningen ’s nachts worden voortgezet, moet ervoor worden gezorgd dat de dam voldoende verlicht is om de controle te kunnen voortzetten en de veiligheid van de werknemers te waarborgen.
Afhankelijk van de toestand van de dam die door middel van monitoring is vastgesteld, moet een passende reactie worden gekozen en ten uitvoer gelegd. Bij de vraag hoe op de noodsituatie moet worden gereageerd, dient de veiligheid van het publiek op de eerste plaats te komen, gevolgd door stroomafwaarts gelegen eigendommen en tenslotte de dam zelf. In het algemeen is de beste maatregel voor elk van deze drie problemen dezelfde, maar het is belangrijk te onthouden dat de bescherming van mensenlevens altijd op de eerste plaats komt. Soms is beschadiging van de damconstructie de veiligste maatregel, zoals in het geval van een gecontroleerde doorbraak. Er moet contact worden opgenomen met regelgevende en hulpverlenende instanties en deze moeten van de situatie op de hoogte worden gebracht. Zoals reeds eerder gezegd, moeten er evacuatie-inspanningen worden ondernomen als er stroomafwaarts bevolkingsgroepen in gevaar zijn. In bijna alle gevallen moet zo spoedig mogelijk worden begonnen met het afdammen van het reservoir om te trachten de hydraulische belasting van de dam te verlichten. Indien men van oordeel is dat de toestand van de dam aanzienlijk verslechtert, moeten noodmaatregelen worden genomen. In dat geval wordt het zeer waardevol om verschillende gereedschappen en materialen opzij te leggen. Maatregelen zoals het gebruik van zandzakken om het vrijboord te verhogen en te voorkomen dat de dam overstroomt, het gebruik van golfbrekers om erosie van de damconstructie te voorkomen of het aanbrengen van een geotextiel filterweefsel om piping tegen te gaan zijn allemaal voorbeelden van noodinterventietechnieken die kunnen worden gebruikt om te proberen een dam van een volledig falen te redden. In sommige gevallen is een incident met een dam al te ver gevorderd om realistisch te kunnen verwachten dat een noodmaatregel het falen met succes kan voorkomen voordat het wordt opgemerkt. Dergelijke gevallen rechtvaardigen dat er maatregelen worden genomen om een doorbraak zo lang mogelijk uit te stellen, zodat er zoveel mogelijk tijd is voor noodprocedures en evacuatie stroomafwaarts. Kennis van de verschillende interventietechnieken voorafgaand aan een noodsituatie bij een dam vergemakkelijkt een passende en tijdige reactie. Het is ook belangrijk om er zeker van te zijn dat alle interventies “geen schade zullen aanrichten”, aangezien sommige acties het falen van de dam kunnen versnellen.
Nadat de noodsituatie is opgelost, moet zo spoedig mogelijk documentatie van de situatie en de genomen maatregelen worden opgesteld. Deze documentatie moet de waargenomen omstandigheden en de genomen maatregelen tijdens de gehele duur van de noodsituatie bevatten. Het moet ook zo beschrijvend mogelijk zijn en foto’s, schetsen en alle relevante metingen of gegevens bevatten. In het verslag moeten ook aanbevelingen worden gedaan voor verdere maatregelen, indien die nodig worden geacht. Deze kunnen inspecties of verdere reparatie van de structuur omvatten. Een kopie van het rapport dient te worden toegezonden aan de eigenaar van de dam en aan al het relevante personeel van de veiligheidsinstantie.