De notie van het hebben van een “betere helft” is even problematisch als wijdverbreid. Het hebben van een romantisch partnerschap waarin de ene persoon verantwoordelijk is voor het vermogen van de ander om zijn volledige potentieel te bereiken, suggereert dat individuen hun doelen niet effectief kunnen bereiken zonder een warm lichaam dat naast hen slaapt. Deze definitie van de betere helft is een recept voor codependency – waarbij één partner alles opoffert voor, en uiteindelijk gedefinieerd wordt door, hun relatie. In plaats daarvan dringen sociale wetenschappers er bij paren op aan te streven naar wederzijdse afhankelijkheid, wat inhoudt dat de een niet afhankelijk is van de ander voor zijn doelen, maar dat beiden de ander helpen die doelen te bereiken. Het is een nogal duizelingwekkende definitie en een van de redenen waarom deskundigen er een keurige term voor hebben bedacht: het Michelangelo-fenomeen, waarbij partners geen grootsheid uit het niets creëren, maar “beeldhouwen” wat er al is. En dat is hoe een partner het beste in je naar boven kan halen – geen opoffering nodig.
“Michelangelo creëerde sculpturen uit steen, maar vond het belangrijk om zijn perspectief niet aan de steen op te leggen,” vertelt Marisa Cohen, een psychologieprofessor en relatiecoach, aan Fatherly. “Om dit te koppelen aan relaties, je partner moet je niet definiëren, maar je toestaan om jezelf te onthullen. Terwijl je samenwerkt op een onderling afhankelijke manier, staat de ene partner de ander toe om zijn ideale zelf te worden en steunt hem op zijn weg.”
Het Michelangelo effect komt voort uit de theorie van interdependentie in de psychologie, die stelt dat alle relaties een wederzijdse uitwisseling en kosten en baten zijn. De beste relaties gaan gepaard met grotere winsten en de slechtste met aanzienlijke verliezen, aldus de theorie, en beide echtgenoten brengen vergelijkbare offers voor de ander. Door dit te doen geven mensen met een partner zichzelf een voorsprong op alleenstaanden. Onderzoek toont aan dat mensen die een hoger niveau van relatietevredenheid rapporteren, meer kans hebben om de doelen te bereiken die ze stellen, en andere studies geven aan dat het hebben van een gewetensvolle echtgenoot carrièresucces voorspelt.
Hoewel interdependentie aan de oppervlakte veel klinkt als codependency, hebben de twee essentiële verschillen. Interafhankelijke relaties maken individuele groei mogelijk door evenwicht, terwijl codependent relaties dit belemmeren door een gebrek daaraan. Bijvoorbeeld, als iemand een bedrijf wil starten en hij of zij zit in een codependent huwelijk, dan zal hij of zij waarschijnlijk te uitgeput zijn door de eisen van zijn of haar partner en de stress in de relatie om dat idee zelfs maar te overwegen, laat staan het uit te voeren. Maar in een gezonde, wederzijdse afhankelijkheid relatie zou een persoon de steun hebben van een opofferende echtgenoot om te helpen dit doel te bereiken, en dat zou wederkerig zijn om hen te helpen hun eigen potentieel te bereiken. Onderlinge afhankelijkheid is in feite hoe psychologen praten over het zijn van een goede teamgenoot – degenen wiens team het meest scoort zijn ook goed in het maken van assists.
Het verschil tussen codependency en interdependency komt neer op relatietevredenheid, relatiebevestiging, en veilige gehechtheid, zegt Weltfreid. Als koppels over het algemeen gelukkig zijn binnen hun relatie en niet doodsbang zijn dat de ander vertrekt, of zelf geen voet buiten de deur zetten, wordt interdependentie steeds waarschijnlijker. Het kost tijd om zekerheid in relaties op te bouwen, wat suggereert dat het Michelangelo-fenomeen sterker zou kunnen zijn in langdurige relaties. Maar omdat het effect wordt bepaald door variabelen die fluctueren, zoals relatietevredenheid en bevestiging van de partner, is er werk voor nodig om het in de loop van de tijd in stand te houden. Het is dus niet zo simpel als zeggen dat een goede echtgenoot iemand beter maakt. Ze moeten wederkerig zijn om Michelangelo te laten verschijnen.
“In gezonde interdependente relaties zijn beide partners in staat om hun autonomie te behouden, terwijl ze ook van elkaar afhankelijk zijn voor zorg, steun en het voeden van hun aspiraties,” zegt Weltfreid. “Het Michelangelo-fenomeen treedt op wanneer partners elkaar beïnvloeden in de richting van hun ideale zelf.”