Dams verwijderen en rivieren herstellen

Dams verwijderen en rivieren herstellen

Op 17 sept. 17 september 2011 wordt begonnen met de verwijdering van twee grote hydro-elektrische dammen op de Elwha-rivier in de staat Washington, die migrerende zalmen al bijna 100 jaar verhinderen hun paaigebieden te bereiken. Dit is het grootste damverwijderingsproject in de geschiedenis van de VS, maar het is slechts een van de vele grote damverwijderingen die voor dit jaar zijn gepland en die de groeiende beweging voor het herstel van rivieren illustreren.

Het grootste deel van de 45 mijl lange Elwha-rivier, die uitmondt in de Straat van Juan de Fuca, bevindt zich in het Olympic National Park op het Olympisch schiereiland in Washington. De rivier is het leefgebied van alle vijf soorten Pacifische zalm, waaronder Chinook, Coho, Chum, Sockeye en Pink, en drie soorten forel. Voordat de dammen werden gebouwd, keerden elk jaar 400.000 zalmen terug naar de rivier om kuit te schieten, maar nu keren er minder dan 3.000 terug naar de 5 mijl habitat die onder de eerste dam liggen – 90% van hun inheemse habitat is onbereikbaar. Zelfs als er dure vispassages aan de dammen waren toegevoegd om de zalmen te helpen stroomopwaarts te migreren, dan nog zouden de andere milieu-effecten van de dammen het herstel van de zalmsoorten hebben verhinderd. De inheemse Lower Elwha Klallam stam, wier scheppingsgebied onder water kwam te staan toen de dammen werden gebouwd en die ooit afhankelijk was van de zalm om te overleven, heeft zich vanaf het begin verzet tegen de dammen.

De 108 voet hoge Elwha Dam, voltooid in 1913, werd gebouwd om stroom te leveren aan de stad Port Angeles en een houtzagerij. De stroom die werd opgewekt door de 210 voet hoge Glines Canyon Dam, die verder stroomopwaarts in 1927 werd gebouwd, zorgde voor extra economische groei op het Olympisch schiereiland. Maar tegenwoordig leveren de twee dammen minder dan de helft van de stroom die een plaatselijke papierfabriek nodig heeft.

In 1992 voorzag de Elwha River Ecosystem and Fisheries Restoration Act in het herstel van de Elwha door de verwijdering van de twee dammen. Het prijskaartje van 325 miljoen dollar van het project omvat de aankoop van de twee dammen en de waterkrachtcentrales van de vorige eigenaar, en de bouw van twee waterzuiveringsinstallaties, overstromingsbeschermingsfaciliteiten, een viskwekerij en een kas om inheemse planten te kweken voor herbegroeiing.

Verschillende technieken zullen worden gebruikt om de twee dammen te verwijderen. Bij de Elwha-dam, die breed en relatief kort is, zal het waterpeil in het reservoir eerst worden verlaagd via de bestaande overlaten. Er zullen kofferdammen, tijdelijke omheiningen, worden gebouwd om het water om te leiden naar tijdelijke kanalen, zodat het oorspronkelijke kanaal van de rivier kan worden uitgegraven. Nadat de krachtcentrale en andere constructies zijn verwijderd, zal het omleidingskanaal worden opgevuld en zal de rivier zijn natuurlijke loop terugkrijgen. Voor de ontmanteling van de hoge Glines Canyon Dam zullen aan weerszijden van de dam tijdelijke overloopgebieden worden gebouwd om het reservoir te laten leeglopen, waarna de lagen van de dam zullen worden verwijderd naarmate het waterpeil daalt. Tenslotte zal wat overblijft worden weggeblazen om de natuurlijke stroming van de rivier te herstellen.

De verwijdering van de dammen zal 2,5 tot 3 jaar in beslag nemen omdat 15 miljoen kubieke meter sediment zich achter de dammen heeft verzameld; het vrijkomen van dit sediment moet zorgvuldig worden gecontroleerd om een stroomafwaarts gelegen viskwekerij, het Lower Elwha reservaat en de drinkwatervoorziening van Port Angeles te beschermen. Zodra het sediment, dat rijk is aan voedingsstoffen, stroomafwaarts stroomt, zal het echter bijdragen tot het herstel van het estuarium, de zalmhabitats en de stranden.

De terugkeer van de zalmen, die voedingsstoffen uit de oceaan zullen overbrengen en een bron van voedsel zullen vormen wanneer zij sterven, zal ook 100 andere wilde dieren en aquatische soorten ondersteunen. Het gebied zal opnieuw worden beplant om erosie te voorkomen en de inheemse ecosystemen te herstellen. En de Lower Elwha Klallam stam zal eindelijk hun heilige plaatsen en de zalm, de basis van hun cultuur, terugkrijgen.

In de V.S. bevinden zich 2 miljoen dammen van verschillende grootte. Bruce Babbitt, voormalig minister van Binnenlandse Zaken, merkte op: “Gemiddeld hebben we sinds de ondertekening van de Onafhankelijkheidsverklaring elke dag een dam gebouwd.” Het U.S. Army Corps of Engineers heeft 75.000 dammen groter dan 6 voet en tienduizenden kleinere geïnventariseerd.

De dammen zijn gebouwd voor recreatie, beheersing van overstromingen, brandbeveiliging, irrigatie, watervoorziening, of hydro-elektrische energie. De meeste werden gebouwd voor recreatie en overstromingscontrole en slechts 2.210 wekken waterkracht op. Vandaag de dag hebben veel Amerikaanse dammen hun oorspronkelijke doel echter voorbijgestreefd en meer dan 4.000 dammen worden als onveilig beschouwd. In 2020 zal 85% van de dammen in de VS meer dan 50 jaar oud zijn, de gemiddelde levensduur van een dam.

Na verloop van tijd worden sommige dammen economisch minder levensvatbaar. Wanneer sediment zich achter een dam ophoopt, kan het reservoir niet zoveel water meer vasthouden; sediment kan de watertoevoer naar de turbines blokkeren of verhinderen dat een stuwdam het overstromingswater efficiënt opvangt. De kosten van regelmatig onderhoud, het moderniseren van machines om aan de wettelijke eisen te voldoen, of het aansprakelijkheidsrisico zijn economisch misschien niet zinvol. Uiteindelijk is het verwijderen van een dam vaak goedkoper dan het proberen te onderhouden of repareren van een oudere dam. Het besluit om een dam te verwijderen wordt meestal genomen door de eigenaar; veel dammen zijn particulier eigendom, de rest is eigendom van de federale overheid, de lokale overheid, de staat of openbare nutsbedrijven. De verwijdering van de dam wordt betaald door de eigenaars van de dam, de federale, staats- of lokale overheden, of door meerdere belanghebbenden.

Vaak wordt een dam verwijderd om de vele nadelige gevolgen voor het milieu en de biodiversiteit ongedaan te maken. Dammen onttrekken water aan rivieren om energie op te wekken, waardoor er minder water beschikbaar is om stroomafwaarts gelegen ecosystemen gezond te houden. Dammen belemmeren de migratie van vissen en wilde dieren; de U.S. Fish and Wildlife Service schat bijvoorbeeld dat 91% van de habitat van trekvissen in Noord-New England door dammen wordt geblokkeerd. Dammen verhinderen ook dat voedingsrijke sedimenten en houtachtige resten die nodig zijn voor habitats stroomafwaarts kunnen stromen. Stuwdammen vertragen de stroming van rivieren, waardoor sediment zich kan verzamelen op de bodem van de rivier en paaigebieden kan bedelven. De vertraagde stroming heeft ook een ontmoedigend effect op vissoorten wier levenscyclus is geëvolueerd om te profiteren van de snelheid en de natuurlijke seizoensgebonden variaties van de stroming van een rivier. De warmere temperatuur van het water in een reservoir achter een dam kan koelwatervissen ervan weerhouden hun paaigebied stroomopwaarts te bereiken. Water dat vrijkomt van de bodem van het stuwmeer is veel kouder en bevat minder zuurstof dan rivierwater, wat de voortplantingsprocessen van sommige vissoorten kan beïnvloeden; en wanneer water met minder zuurstof vrijkomt, kan dit stroomafwaarts gelegen vissen doden. Bovendien worden door de aanleg van stuwmeren soorten bevoordeeld die beter geschikt zijn voor meerachtige omstandigheden, wat vaak schadelijk is voor inheemse vissoorten. Het sediment en slib dat door dammen wordt vastgehouden, kan zware metalen en verontreinigende stoffen accumuleren. En turbines van waterkrachtdammen kunnen vissen verwonden.

Bij dammen met vistrappen raken vissen vaak gewond of gedood bij het omhoog zwemmen van de ladders, of raken te uitgeput of gestrest door de warmere watertemperaturen om succesvol kuit te schieten, zelfs als ze hun bestemming bereiken.

Damverwijdering herstelt het natuurlijke debiet van een rivier en helpt de biodiversiteit te vergroten omdat vegetatie en habitats worden hersteld. Wetlands krijgen nieuw leven ingeblazen, waardoor inhammen ontstaan die als kraamkamers voor aquatische soorten dienen, en de plantengroei langs de oevers wordt bevorderd, wat een habitat en voedsel oplevert voor extra wilde diersoorten. Damverwijdering vervangt warmwatersoorten door inheemse soorten die zijn aangepast aan kouder water, zoals zalm, forel, elft, rivierharing, enz., en stelt vissen in staat om vrij stroomopwaarts en stroomafwaarts te migreren, waardoor hun kansen op een succesvolle voortplanting toenemen.

Damverwijdering kan echter sedimenten in beweging brengen wanneer deze door een vrij stromende rivier worden meegevoerd, en deze resuspensie kan schade toebrengen aan paaigronden en habitats, en de waterkwaliteit aantasten, vooral als de sedimenten toxines en verontreinigende stoffen bevatten. Toen de Fort Edward-dam in de Hudson-rivier in New York in 1973 werd verwijderd, waren de sedimenten achter de dam niet getest. Als gevolg daarvan spoelden tonnen sediment, geladen met giftige PCB’s die door General Electric (GE) waren gedumpt, stroomafwaarts, met alle gevolgen van dien voor de gezondheid van mens en dier. GE is nu bezig de verontreinigde sedimenten op te baggeren. Maar in de meeste gevallen zijn de resuspensieproblemen van tijdelijke aard. Zo spoelden slib en sedimenten van de Grangeville- en Lewiston-dammen op de Clearwater River in Idaho binnen een week stroomafwaarts nadat de dammen in 1963 respectievelijk 1973 waren verwijderd; sedimenten van de Milwaukee River in Wisconsin bezonken zes maanden nadat de Woolen Mills Dam in 2007 was verwijderd. En er zijn strategieën om resuspensieproblemen tot een minimum te beperken: de vrijlating van sedimenten timen om voorjaarsafvloeiing te vermijden, het reservoir eerst langzaam laten leeglopen, sedimenten opvangen in zeven en de sedimenten in het reservoir baggeren.

Het Open Rivers Initiative, in 2005 gestart door de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) in samenwerking met American Rivers en anderen, biedt gemeenschappen financiering en technische expertise om dammen te verwijderen en rivieren en beken te herstellen. In de afgelopen 50 jaar zijn meer dan 600 dammen in de V.S. verwijderd. NOAA zelf heeft 90 dammen en blokkades van stromen verwijderd, en 1.700 mijl rivierhabitat opengesteld voor trekvissen.

Naast het herstel van de habitat, het herstel van de ecosystemen van de rivieren, de toegang tot de paaigronden en de verbetering van de waterkwaliteit, kan de verwijdering van dammen nieuwe recreatiemogelijkheden bieden en mogelijk zelfs de commerciële visserij weer op gang brengen.

American Rivers, dat zich inzet voor de verwijdering van verouderde dammen als onderdeel van het Restoring Rivers-programma, noemt 2011 het “jaar van de rivier” omdat de verwijdering van een aantal opmerkelijke dammen op het programma staat. Naast de dammen van de Elwha River zal in oktober worden begonnen met de verwijdering van de 95 jaar oude Condit Dam op de White Salmon River in Washington. De Veazie- en Great Works-dammen op de Penobscot River in Maine zullen dit jaar worden ontmanteld. Bij de Union- en Simkin-dammen op de Patapsco-rivier in Maryland is de ontmanteling aan de gang. En de verwijdering van de Pawtuxet Falls Dam in Rhode Island is het grootste damverwijderingsproject dat de staat ooit heeft uitgevoerd. Hoewel er plannen zijn om dit jaar ook veel kleinere dammen in het land te verwijderen, zijn niet alle dammen geschikt om te worden verwijderd – minder dan 1% van alle dammen in de V.S. komt in aanmerking voor verwijdering.

Ondanks de toenemende druk om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen, stelt American River dat het afdammen van meer rivieren voor waterkracht niet het antwoord is. In plaats daarvan zou de nadruk moeten liggen op het maximaliseren van de efficiëntie, het verbeteren van de werking en het verminderen van de milieueffecten van de bestaande hydro-elektrische dammen. Dit kan worden bereikt door de apparatuur te moderniseren, waterkracht toe te voegen aan bestaande dammen, en te erkennen dat dammen een beperkte levensduur hebben en een ontmantelingsplan op te stellen dat herstel van de rivier omvat. American Rivers pleit tegen de bouw van nieuwe dammen omdat de beste rivierlocaties al dammen hebben, omdat dammen rivieren beschadigen, en omdat we gezonde rivieren en ecosystemen nodig hebben als natuurlijke verdediging tegen de toegenomen droogtes, overstromingen en wateroverdraagbare ziekten die de klimaatverandering onvermijdelijk met zich mee zal brengen.