De olifant Celebes

Giorgio de Chirico was een inspiratiebron voor de vroege surrealisten, en Celebes’ palet en ruimtelijke opbouw tonen zijn invloed. Het schilderij probeert ook Dada’s collage-effecten toe te passen om verschillende materialen te simuleren. Ernsts realistische weergave van de samenstellende elementen levert een hallucinant effect op dat hij associeerde met collage, en dat hij in dit schilderij probeerde te bereiken. Over de collagekunst zei Ernst: “Het is de systematische exploitatie van de toevallige of kunstmatig uitgelokte ontmoeting van twee of meer ongerelateerde werkelijkheden op een schijnbaar ongeschikt vlak en de vonk van poëzie die ontstaat door de nabijheid van deze werkelijkheden.”

De centrale focus van het schilderij is een reusachtige mechanische olifant. Hij is rond en heeft een slurfachtige slang die er uit steekt. Het ronde lichaam van de figuur is gemodelleerd naar een foto in een antropologisch tijdschrift van een graanbak van klei uit een Zuid-Soedanese cultuur, de Konkombwa. Celebes suggereert “ritueel en totemisch beeldhouwwerk van Afrikaanse oorsprong”, zoals blijkt uit de totemachtige paal rechts en de stierenhoorns van de figuur. Het schilderij combineert op unieke wijze gevonden beeldmateriaal en niet-westerse beeldelementen.

Ernst’s schepsel heeft een franjeachtig metalen manchet of kraag, en een gehoornde kop en staart. De lage horizon benadrukt de omvang van het schepsel, en het gebaar van de hoofdloze etalagepop introduceert de kijker tot de figuur. De etalagepop draagt een chirurgische handschoen, een veelgebruikt surrealistisch symbool. Deze naakte figuur kan een mythologische connotatie hebben, die doet denken aan de ontvoering van Europa door Zeus terwijl hij vermomd was als een stier. De grotendeels lege lucht bevat nog meer ongerijmdheden: links ‘vliegen’ twee vissen (één schrijver meent dat de scène onder water is). De zwarte vorm rechts van de vissen lijkt op een aankomend vliegtuig, en er is een rookspoor in het rechter deel van de lucht. Dit kunnen toespelingen zijn op de “mechanische terreur van de oorlogservaring”, die Ernst ertoe bracht te schrijven: “Op 1 augustus 1914 stierf Max Ernst. Hij herrees op 11 november 1918 als een jonge man die ernaar streefde de mythen van zijn tijd te vinden. Celebes lijkt dus de mythe van de vernietiging te vertegenwoordigen.

“Celebes” was ooit de populaire naam voor het eiland Sulawesi, een van de Grote Soenda-eilanden van Indonesië. Ernst vertelde Roland Penrose dat de titel Celebes was afgeleid van de aanhef van een Duits schooljongensrijmpje met seksuele connotaties.