Desai, Anita

BOREN: 1937, Mussoorie, India

NATIONALITEIT: Indisch

GENRE: Fictie

Overzicht

Anita Desai is een vooraanstaand lid van een generatie schrijvers die een niche hebben gecreëerd voor Indiase fictie in het Engels – vandaag de dag een ontluikende literaire arena met schrijvers van Indiase afkomst of herkomst die uit de hele wereld komen. Door middel van gevoelige psychologische onderzoekingen en scherpe sociale kritiek, brengen haar romans de emotionele levens in kaart van mensen die worstelen om betekenis en stabiliteit te vinden binnen het kader van een maatschappij in overgang.

Werken in biografische en historische context

Een kosmopolitische jeugd in Noord-India Anita Mazumdar werd geboren op 24 juni 1937 in het heuvel resort Mussoorie in Noord-India, als dochter van Dhiren N. Mazumdar, een zakenman, en zijn Duitse vrouw, Antoinette Nime Mazumdar. Door haar gemengde afkomst leerde Mazumdar Duits, Engels en Hindi. Al vroeg in haar jeugd ervoer zij haar hybride identiteit niet als een

botsing van culturen, hoewel in die tijd vragen over hybride identiteit bijzonder relevant waren in India, dat in 1947 (toen Anita tien jaar was) onafhankelijk werd van Groot-Brittannië en zich afscheidde van het grotendeels islamitische Pakistan. De moeder van de jonge Anita gaf een Europees element aan wat Desai later zou omschrijven als het anders “zeer, zeer Indiase huis” van de familie: zij vertelde de kinderen Duitse sprookjes, zong en speelde “O Tannenbaum” op de piano met Kerstmis, en speelde opnames van de muziek van Ludwig van Beethoven, Wolfgang Amadeus Mozart, en Edvard Grieg op de grammofoon. Boeken van Johann Wolfgang von Goethe, Friedrich Schiller, en Heinrich Heine stonden op de boekenplanken. Onder de vrienden van de ouders bevonden zich Duitsers, Hongaren, Fransen, Russen en Britten, en de vroege jaren van de jonge Anita werden dus gevormd door een ongewoon levendig cultureel samenspel – zelfs voor India, dat zelf een levendig multicultureel land is.

De schrijfster van de familie Als Duitse die met een Indische getrouwd was, was Antoinette Mazumdar twee keer verwijderd van de Engelse “raj”, die zowel zij als haar man haatten. Zij verwierp de Engelse gewoonte om kinderen naar kostscholen “thuis” in Engeland te sturen en Anita werd opgeleid door de Grey Sisters van de Cambridge Mission aan de Queen Mary’s Higher Secondary School. Anita schreef haar eerste verhaal toen ze zeven was. Haar eerste krabbels werden door haar familie met enig amusement bekeken. Later, toen ze begon te publiceren, maakte het amusement plaats voor trots. In 2002, lang na haar huwelijk en naamsverandering, herinnerde Desai zich dat ze “de schrijfster in de familie” werd genoemd, een rol die ze accepteerde omdat ze “nooit aan een ander heeft gedacht”. Na haar schooltijd aan Queen Mary’s ging Mazumdar naar Miranda House, een vrouwencollege op de campus van Delhi University. Ze publiceerde af en toe stukken in het universiteitsblad en in 1957 verscheen haar korte verhaal “Circus Cat, Alley Cat” in het New Delhi tijdschrift Thought. Dat jaar behaalde ze cum laude een bachelorgraad in Engelse literatuur en won de Pershad Memorial Prijs voor Engels. Het volgende jaar werkte ze bij Max Müller Bhavan, het Duitse culturele instituut in Calcutta (nu Kolkata). In deze periode liepen de spanningen tussen de hindoe- en moslimbevolking van India hoog op, omdat de verdeling van Brits India in India en Pakistan een historisch traumatische gebeurtenis was geweest – met misschien wel een half miljoen doden en meer dan 12 miljoen daklozen – waarvan het land tot op de dag van vandaag nog niet helemaal hersteld is.

The Secret Writer Op 13 december 1958 trouwde ze met Ashvin Desai, een zakenman, met wie ze vier kinderen kreeg: Rahul, Tani, Arjun, en Kiran. Terugkijkend op dit huwelijk schreef ze later: “De wereld waarin ik terechtkwam toen ik trouwde, was totaal onbegripvol voor een leven in de literatuur. Ik bleef schrijven, maar bijna in het geheim, zonder dat iemand me observeerde tijdens mijn werk aan mijn bureau, om geen openlijk conflict te creëren.”

Na het publiceren van twee stukken in lokale tijdschriften, werd Desai’s eerste roman, Cry, the Peacock, gepubliceerd in 1963. Vanaf haar eerste werk ziet de lezer de stream-of-consciousness invloed van Virginia Woolf op een schrijfster die ernaar streefde bovengemiddelde personages te creëren “gedreven tot een zekere extremiteit van wanhoop,” vertelde ze eens aan interviewster Yashodhara Dalmia. Dergelijke wanhoop wordt ook ervaren door de hoofdpersonen van Desai’s tweede roman, Voices in the City (1965). In Bye-Bye, Blackbird (1971) nam Desai afstand van de existentiële angst van haar eerste twee romans om de botsing van Oosterse en Westerse culturen in een Engelse setting te onderzoeken.

Internationale bekendheid en bezorgdheid over globalisering Desai’s vijfde roman Fire on the Mountain (1977) bracht haar internationale faam. De Britse Royal Society of Literature kende haar in 1978 de Winifred Holtby Prize voor de roman toe, en het werk won in datzelfde jaar de National Academy of Letters Award in India.

In 1978 publiceerde Desai Games at Twilight and Other Stories. Het boek werd goed ontvangen in het Verenigd Koninkrijk, en in 1979 won Desai met de roman de Sahitya Akademi prijs. In 1980 publiceerde Desai Clear Light of Day, misschien wel haar meest autobiografische werk tot nu toe. De roman kwam op de shortlist voor de prestigieuze Britse Booker Prize. In 1982 publiceerde Desai The Village by the Sea: An Indian Family Story. In een interview met

Feroza Jussawalla en Reed Way Dassenbrock, ging ze dieper in op haar gevoel van een veranderd India en noemde het “een plaats van toenemend geweld en van enorme verandering… een economische revolutie, natuurlijk, meer dan een politieke op dit moment, een plaats waar het leven extreem moeilijk is geworden om te verdragen.” De revolutie waar zij op reageerde, zowel in het interview als in het boek, was de revolutie die in het leven van de Indiërs teweeg werd gebracht door de economische globalisering – een proces dat velen hebben bekritiseerd vanwege zijn ongevoeligheid voor het leven van de mensen die worden “gemoderniseerd.”

Een bijzonder berucht voorbeeld van deze ongevoeligheid was de ramp van Bhopal in 1984, toen een pesticidefabriek van Union Carbide tonnen gas in de lucht liet ontsnappen, waarbij tussen de drie- en achtduizend mensen onmiddellijk omkwamen, en naar schatting nog eens zo’n twintigduizend mensen op de lange termijn (en nog eens één- tot zeshonderdduizend gewonden, nu meer dan twee decennia later). Union Carbide betaalde een minimale schadevergoeding, en Dow Chemical Company, dat nu eigenaar is van Union Carbide, heeft geweigerd de kwestie opnieuw aan de orde te stellen en ontkent elke verantwoordelijkheid voor de geschiedenis van haar dochteronderneming. Hoewel Village by the Sea werd gepubliceerd vóór de ramp in Bhopal, was het boek toch van een vooruitziende blik door zijn bezorgdheid over de gevolgen van de internationale economische druk in een India dat wanhopig op zoek was naar kapitaal. De roman won de Guardian Prize for Children’s Fiction in 1983 en werd in 1992 door de British Broadcasting Corporation voor televisie bewerkt.

Waar haar romans tot dan toe voornamelijk door vrouwen waren geschreven, ging Desai in haar volgende roman, In Custody (1984), vanuit een mannelijk gezichtspunt schrijven. De roman gaat over het proces van de hoofdpersoon die wrok koestert en wordt uitgebuit als hij een onderbreking neemt om zijn goeroe op te zoeken, en behandelt de taalpolitiek in postkoloniaal India, waar de dominantie van het Hindi de Urdu-taal en -cultuur met uitsterven bedreigt. In Custody werd ook genomineerd voor de Booker Prize.

No More Secret Writing Sessions Desai werd geëerd met onderscheidingen, waaronder fellowships, gasthoogleraarschappen en prestigieuze prijzen zoals de Taraknath Das Award for Contributions to Indo-American Understanding in 1989 en de Padma Shri uit 1990, een van de hoogste nationale onderscheidingen in India. Nadat haar derde roman, Fasting, Feasting (1995), op de shortlist van de Booker Prize stond en in 1999 de Moravia Prijs voor Literatuur in Rome kreeg, ging Desai door met het verkennen van Indiase kwesties in een internationale context.

Aan het begin van haar carrière was Desai gedwongen in het geheim te schrijven om conflicten met de familie van haar man te vermijden; tegenwoordig is haar dochter Kiran ook romanschrijfster. “Dit zorgt,” heeft Desai verklaard, “voor een grote intimiteit en kameraadschap tussen ons, de eerste die ik ooit heb ervaren.” Tegenwoordig brengt Desai het grootste deel van het jaar door in de Verenigde Staten, waar zij professor emeritus in de geesteswetenschappen is aan het Massachusetts Institue of Technology (MIT). Omdat ze India pas laat in haar leven heeft verlaten, beschouwt ze zichzelf niet als deel van de Indiase diaspora, maar ze wordt zeker door velen gezien als een van de grootste literaire figuren van het hedendaagse India.

Werken in literaire context

Desai was een gulzige lezer van de boeken op de planken van haar ouders, waaronder de werken van de Bronteës, Jane Austen, Fjodor Dostojevski, Rainer Maria Rilke, en Marcel Proust. Geleidelijk aan werd ze aangetrokken door de poëzie, die een grote invloed op haar werk kreeg. Uit de Japanse en Chinese poëzie haalde zij de kunst van het fijne detail en de subtiele beschrijving. Soefi poëzie, vooral die van Rumi, en het werk van moderne Russische dichters, waaronder Boris Pasternak, Anna Akhmatova, en Osip Mandelshtam, staan op haar lijst van favorieten. In een interview met Pandit beschreef Desai deze schrijvers als de “goeroes” van wie zij de kunst van het schrijven leerde.

Suggestie versus verklaring Als stilist staat Desai bekend om haar intense en suggestieve gebruik van beeldspraak. In In Bewaring bijvoorbeeld fungeert het achtergebleven, vervallen en sombere Mirpore als beeld van het hedendaagse India. Het krachtigste element in Voices in the City is dat van Calcutta, met zijn vele evocatieve oriëntatiepunten. Soms verleent de beeldspraak een poëtische kwaliteit aan haar proza. Madhusudan Prasad merkt op dat Desai’s romans een “tekstuele dichtheid van mozaïek” hebben omdat “Desai’s beeldspraak verbonden is met haar rijke lyriek.” Beelden keren terug met cumulatief effect omdat Desai botte, directe uitspraken vermijdt en in plaats daarvan suggestie gebruikt om thematische kwesties te benadrukken.

LITERARISCHE EN HISTORISCHE CONTEMPORARIËREN

Desai’s beroemde tijdgenoten zijn onder andere:

Sawako Ariyoshi (1931-1984): Deze Japanse schrijfster was een productieve romanschrijfster. Haar werk ging over belangrijke sociale kwesties zoals milieuvervuiling en de behandeling van ouderen.

Graham Chapman (1941-1989): Een Engelse komische acteur die een kernlid was van de komediegroep Monty Python.

Joan Crawford (1937-): Deze Amerikaanse basketbalspeelster is opgenomen in de Basketball Hall of Fame, de Women’s Basketball Hall of Fame, en de Amateur Athletic Union Hall of Fame.

Roberta Flack (1937-): Deze Amerikaanse jazz- en blueszangeres is een Grammy Award-winnares voor nummers als “Killing Me Softly with His Song” uit 1974, dat de Fugees in 1996 opnieuw maakten.

Toward an Environmental Psychology Desai roept de beelden, geluiden en geuren op van Calcutta en

andere steden, maar haar focus blijft psychologisch: de stad is vaak een kracht die de mentale toestand van haar inwoners beheerst. Desai roept interne gemoedstoestanden op terwijl ze scherp gedetailleerde impressies van sociale interacties vastlegt. Ze gebruikt beeldspraak om een scherp omlijnde concrete werkelijkheid te scheppen die abstractere mogelijkheden suggereert.

In de loop van haar romans is Desai geëvolueerd van het optekenen van het innerlijke leven van haar personages naar een bewustzijn van de verbanden tussen de individuele psychologie en de sociale en culturele omgeving. De hoofdpersonen in haar romans zijn vaak verwikkeld in een strijd tussen het verlangen naar vrijheid en de roep van plicht of verantwoordelijkheid, vaak uitgedrukt in familiebetrekkingen. Zij onderzoekt ook de problemen waarmee vrouwen in het hedendaagse India worden geconfronteerd, met name middenklasse vrouwen die geacht worden een rustig huiselijk leven te leiden in een snel veranderende wereld. In Voices in the City bijvoorbeeld, laat Otima, die geassocieerd wordt met de machtige, destructieve hindoegodin Kali, de mythe van het moederschap ontploffen door haar kinderen af te wijzen en zich terug te trekken in haar ouderlijk huis in Kalimpong.

Werken in kritische context

Zoals de Encyclopedia of World Biography Supplement (2005) suggereert: “Ondanks het feit dat Desai zichzelf niet als een politiek schrijfster beschouwt, wordt haar sociale commentaar beschouwd als krachtig en accuraat weergegeven in haar fictie.” Toch heeft Desai misschien niet de kritische aandacht gekregen die haar romans verdienen. Bye-Bye, Blackbird (1971) kreeg een gemengde reactie van critici, die van Desai intense psychologisering en rijk, poëtisch proza waren gaan verwachten. In Perspectives on Anita Desai klaagt Prasad dat het de roman ontbreekt aan een dichte beeldspraak, terwijl anderen, waaronder S. Krishnamoorthy Aithal, erkennen dat de roman Desai plaatst in het rijtje van postkoloniale schrijvers die gedwongen zijn de politiek van de Indo-Britse cross-culturele ontmoeting te onderzoeken. Ook het meer recente Journey to Ithaca kreeg gemengde kritieken.

Journey to Ithaca (1995) Journey to Ithaca speelt zich af tijdens de hippie-instroom in India in de jaren zeventig. Sophie, een Duitse vrouw, vergezelt haar Italiaanse man, Matteo, op zijn reis naar India op zoek naar vrede. In deze roman is Desai’s verschuiving van een individueel naar een internationaal perspectief nog duidelijker – het verhaal overspant drie continenten en volgt de levens van hoofdpersonen uit Egypte, Europa en India. Richard Bernstein, criticus van de New York Times, prijst Desai’s “opmerkelijke oog voor inhoud, de dingen die het leven zijn textuur geven”. Maar anderen – zoals Gabriele Annan in de Times Literary Supplement – klagen dat “Het verhaal vol hiaten en onwaarschijnlijkheden zit, evenals clichés … de dialoog is toneelmatig en niet overtuigend.” Bhaskar Ghose betoogt echter in Biblio dat de elegantie van Desai’s vakmanschap “uiteindelijk een definitie geeft aan het verhaal dat diffuus of saai vertrouwd had kunnen zijn in de handen van een zwakkere kunstenaar. Binnen haar oeuvre moet deze roman worden gerangschikt als een van de meest ambitieuze en strakste werken die Anita Desai heeft ondernomen.”

COMMON HUMAN EXPERIENCE

Hier volgen enkele werken van andere auteurs die belangrijke aspecten van de Indiase cultuur en de politiek van de rolverdeling tussen mannen en vrouwen hebben behandeld:

The English Teacher (1945), een roman van R. K. Narayan. In dit semiautobiografische werk, Engels leraar Krishna probeert te evolueren van zijn humdrum leven naar een plaats van verlichting.

Kanthapura (1938), een roman van Raja Rao. In dit werk onderzoekt de auteur nauwgezet de leer van Mohandas Gandhi als passief verzet tegen de Britse overheersing en onderzoekt hij de mythologisering van de grote leider.

Nectar in a Sieve (1955), een roman van Kamala Markandaya. In dit bekroonde werk geeft de auteur een diepgaande kijk op de cultuurclashes tussen stedelingen en plattelands-Indiërs.

A Room of One’s Own (1929), een uiteenzetting van Virginia Woolf. In dit boek-essay verkent de auteur de vroege politiek van vrouwelijke schrijvers en het schrijven.

Responses to Literature

1. Sommige van Desai’s favoriete thema’s zijn jeugd, leeftijd, en dood; de details van menselijke relaties; kunst en leven; illusie en werkelijkheid; tijd en verandering; culturele verschillen; en de druk om te overleven in een steeds moeilijker wordende wereld. Desai beschouwt deze thema’s in de context van Indiase culturen en geschiedenissen. Kies in je studiegroep een thema en onderzoek de reële context ervan in Desai’s India. Deel je bevindingen met medestudenten. Wie “moet” in een bepaalde context bijvoorbeeld de bewaarder van wijsheid zijn? Wat gebeurt er (of wat wordt er anders uitgedrukt) wanneer een verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van iemand van wie niet wordt verwacht dat hij of zij de wijsheid bezit? Hoe tonen personages gevoelens van vervreemding als Indiërs in een gemengde cultuur?
2. Desai concentreert een groot deel van haar schrijven op postkoloniaal India en de politiek van de Indo-Britse cross-culturele ontmoeting. Wat maakt een ontmoeting werkelijk “intercultureel”? Beschouw Desai’s beschrijvingen van interacties tussen verschillende personages; wat maakt sommige van deze interacties intercultureel en andere niet? Hoe denk je dat Desai de grenzen van cultuur zou definiëren, en waarom? Onderbouw je stelling met een gedetailleerde analyse van concrete passages uit Desai’s fictie.
3. Desai heeft opgemerkt dat de meeste van haar romans het leven van vrouwen beschrijven voordat de feministische beweging in India op gang kwam. Onderzoek de doelstellingen van de feministische literatuurkritiek, en bedenk hoe je een dergelijke lezing op een roman van Desai zou kunnen toepassen. Wat is je door deze manier van lezen opgevallen dat je anders misschien niet zou zijn opgevallen?

BIBLIOGRAPHY

Books

“Anita Desai.” Encyclopedia of World Biography Supplement, volume 25. Thomson Gale, 2005. Overgenomen in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Gale, 2008.

Jussawalla, Feroza en Reed Way Dassenbrock. “Anita Desai,” in hun Interviews met schrijvers van de postkoloniale wereld. Jackson: University Press of Mississippi, 1992, pp. 157-79.

Pandit, Lalita. “Een gevoel voor detail en een gevoel voor orde: Anita Desai geïnterviewd door Lalita Pandit,” in Literary India: Comparative Studies in Aesthetics, Colonialism, and Culture. Eds. Pandit en Patrick Colm Hogan. Albany: State University of New York Press, 1995, pp. 153-72.

Prasad, Madhusudan. Anita Desai: De romanschrijfster. Allahabad, India: New Horizon, 1981.

Periodieken

Ghose, Bhaskar. “Recensie van Reis naar Ithaca.” Biblio (December 1996).

Bernstein, Richard. “Review of Journey to Ithaca.” New York Times (30 augustus 1995).

Dalmia, Yashodhara. “Een interview met Anita Desai.” Times of India (29 april 1979): 13.

Annan, Gabriele. “Review of Journey to Ithaca. Times Literary Supplement (2 juni 1995).

Ball, John Clement, and Kanaganayakam, Chelva. “Interview met Anita Desai.” Toronto South Asian Review 10, no. 2 (1992): 30-41.

Websites

Voices from the Gaps. Anita Desai, geb. 1937. Op 14 maart ontleend aan http://voices.cla.umn.edu/vg/Bios/entries/desai_anita.html.