Voor enkele papers waar ik momenteel aan werk, heb ik mijn interesse in definities van verschillende soorten disciplinariteiten weer opgepakt (zie blog post van een paar jaar geleden). Sinds die tijd denk ik dat het praten over de noodzaak van interdisciplinair werken alleen maar is toegenomen, maar nog steeds lijken er geen echte stimulansen te zijn om het daadwerkelijk mogelijk te maken om echt interdisciplinair te werken. Dit geldt wanneer je binnen een academische setting werkt, en het is nog ingewikkelder wanneer je een brug probeert te slaan tussen academische en artistieke disciplines.
Tussen dit alles door hoor ik steeds vaker het woord transdisciplinariteit vallen. Op zoek naar een goede definitie van wat dit betekent, stuitte ik op Marilyn Stember’s paper uit 1990 Advancing the social sciences through the interdisciplinary enterprise. Daarin geeft zij het volgende overzicht van verschillende niveaus van disciplinariteit (mijn samenvatting van haar punten):
- Intradisciplinair: werken binnen één discipline.
- Crossdisciplinair: de ene discipline bekijken vanuit het perspectief van een andere.
- Multidisciplinair: mensen uit verschillende disciplines werken samen, waarbij ieder put uit zijn eigen disciplinaire kennis.
- Interdisciplinair: het integreren van kennis en methoden uit verschillende disciplines, waarbij een echte synthese van benaderingen wordt gebruikt.
- Transdisciplinair: het creëren van een eenheid van intellectuele kaders voorbij de disciplinaire perspectieven.
Op basis hiervan heb ik twee elementen (inter en trans) toegevoegd aan mijn vroegere schets van de verschillende disciplinariteiten (aanvankelijk gebaseerd op Zeigler (1990)):
Ik ben er nog steeds niet helemaal zeker van dat ik het verschil tussen interdisciplinair en transdisciplinair begrijp, maar ik denk dat het laatste een stap verder is in de richting van volledige integratie. Daarom heb ik de middelste cirkels zo getekend dat ze elkaar bijna overlappen, maar niet helemaal. Ik zou me kunnen voorstellen dat wanneer/als volledige integratie van disciplines optreedt, je weer terug bent bij één discipline, dus dat heb ik ook aan de figuur toegevoegd.
In haar artikel betoogt Stember dat veel mensen denken dat ze interdisciplinair werken, terwijl het in feite gebruikelijker is om multidisciplinair te werken.
Voor mezelf denk ik dat ik werk op de grens tussen multidisciplinariteit en interdisciplinariteit. Ik integreer zeker kennis en methoden uit verschillende disciplines (vooral muziek, informatica, psychologie, bewegingswetenschappen), en probeer op basis daarvan een holistisch perspectief te creëren. Ik heb echter vaak het gevoel dat ik een benadering moet kiezen wanneer ik mijn werk presenteer voor verschillende (disciplinaire) groepen. Dan voel ik me een muziekonderzoeker als ik met technologen praat, en een technoloog als ik met muziekmensen praat. Dit zou kunnen betekenen dat ik mijn ideeën nog niet heb kunnen uitwerken tot een echt interdisciplinaire benadering. Ik ben er niet zeker van dat ik ooit transdisciplinariteit zal bereiken, en ik ben er zelfs niet zeker van dat dat ook een opwindend doel zou zijn om naar toe te werken. Veel van de interessante dingen die ik tegenkom zijn immers gebaseerd op de “frictie” die ik tegenkom bij het werken tussen de verschillende disciplines.