Is Chabad op het punt de meest rampzalige fout in zijn geschiedenis te maken?

Is Chabad-Lubavitch, de ultra-orthodoxe chassidische outreach-beweging, terug in de politieke oorlogen? Blijkbaar wel, althans in Israël. En haar rabbijnen doen dat door een “geen centimeter” benadering van territoriale concessies te propageren en zich te identificeren met de meest fanatieke elementen van de kolonistenbevolking.

En als de ervaring uit het verleden een leidraad is, terwijl Chabad in de komende weken probeert het politieke proces in Israël te beïnvloeden, zal het zijn betrokkenheid voor Amerikaanse Joden verbergen.

Het bewijs van de nieuwe campagne is een brief die Rabbi Yitzchak Yehuda Yaroslavsky, door velen gezien als de senior Chabad rabbijn in Israël, aan premier Benjamin Netanyahu heeft gestuurd, waarin hij er bij hem op aandringt om de “deal van de eeuw” te verwerpen – het vredesplan van de Trump-administratie. Hier herhaalt Yaroslavsky de bewering van de meest radicale kolonistenleiders dat annexatie onaanvaardbaar is, omdat het de basis legt voor een Palestijnse staat, hoe klein of hoe dun de grenzen ook mogen zijn.

Yaroslavsky wijst erop dat Chabad zich al lang verzet tegen territoriale concessies van welke aard dan ook, en citeert de overleden Lubavitcher rebbe, Menachem Mendel Schneerson, die heeft gezegd dat “het weggeven van grondgebied het leven van Joden bedreigt.” “Dit plan,” schreef Yaroslavsky, “zal alleen het tegenovergestelde brengen van goed en veiligheid voor het Heilige Land.”

Kikar Hashabbat, een website die de politieke en religieuze ontwikkelingen in de Haredi-wereld volgt, citeerde een aantal Chabad-rabbijnen die standpunten innamen die vergelijkbaar waren met – of zelfs nog verder naar rechts stonden dan – die van Yaroslavsky. Het merkte op dat de oppositie van prominente Chabad-figuren van speciaal belang was, gezien de nauwe banden tussen Chabad in Amerika en president Donald Trump en het feit dat Jared Kushner en zijn familie een Chabad-synagoge bezoeken; de Kushner-familie zijn aanzienlijke donoren van de beweging.

Rabbi Tovia Blau, ook een hooggeplaatste Chabad-figuur in Israël, schreef dat het annexatieplan van Trump een expliciete bereidheid vertegenwoordigde om delen van de gebieden op te geven en een voortzetting vormde van het proces van “ongelukkige concessies” dat in Camp David was begonnen.

In de geschriften van wijlen Rabbi Schneerson werd vaak de nadruk gelegd op de centraliteit van de onderling samenhangende concepten van shleimut ha’am, shleimut ha’aretz, en shleimut hatorah (de heelheid van het volk Israël, de heelheid van het Land Israël, en de heelheid van de Torah).

• Waarom Israël miljoenen uitgeeft aan orthodox missiewerk – en hoe dit de kolonisten kracht geeft
• Twintig jaar geleden kwam de Messias niet
• Chabad, de beweging waarvan de synagoge het doelwit was bij de schietpartij in Poway, verklaarde
• Honderdduizenden donaties binden Kushners en Trump aan Chabad-beweging

Volgens Blau volgde de toewijding aan het Land Israël en het volk Israël rechtstreeks uit een toewijding aan de hele Torah, en er kon geen rechtse politiek zijn die niet volledig trouw was aan de Torah die aldus werd begrepen. Blau was stekend kritisch over diegenen die loyaliteit aan premier Netanyahu boven hun toewijding aan Torah en het Land van Israël stelden.

Rabbi Sholom Dov Ber Wolpe, ook een Chabad-rabbijn, die bekend staat om zijn extreme taal en meningen, organiseerde een groepsbrief die naar president Donald Trump werd gestuurd. De brief verwees naar degenen die momenteel protesteren tegen de moord op George Floyd in de Verenigde Staten als “terroristen.”

“We twijfelen er niet aan,” schreef hij, “dat wat we hier hebben een herinnering is van de Heilige Gezegend zij Hij, die onze grote vriend in Amerika herinnert aan de waan van het doen van concessies aan terroristen. En dit geldt of we nu spreken over de Verenigde Staten zelf of over overeenkomsten die Amerika aan het formuleren is voor het Land Israël.” Kikar Hashabbat noemde ook andere Chabad-leiders, wier opmerkingen in dezelfde richting gingen.

Zal president Trump een van deze brieven of verklaringen zien? Zal de notoir gevoelige en kritiekmijdende president zich er iets van aantrekken? Het is moeilijk te zeggen, net zoals het moeilijk te zeggen is hoe ver Chabad zijn anti-Deal van de Eeuw-campagne zal doordrukken.

Over het algemeen is Chabad buitengewoon voorzichtig met politieke betrokkenheid en maakt het zich vooral zorgen over zijn imago in Amerika, waar het veel van zijn geld inzamelt. De laatste keer dat Chabad een belangrijke rol speelde in het politieke proces was in de jaren ’80 en begin jaren ’90, toen de Rebbe nog leefde en de enige bron van autoriteit was in de Lubavitch-beweging.

De belangrijkste focus van de Rebbe in die tijd was zijn oproep om de Wet van Terugkeer te wijzigen, die automatisch staatsburgerschap verleent aan Joden die naar Israël immigreren, met inbegrip van bekeerlingen uit alle stromingen van het Jodendom. In een reeks krantenadvertenties, lezingen en preken eiste de Rebbe dat de wet zodanig zou worden gewijzigd dat alleen orthodoxe bekeerlingen als Joods zouden worden beschouwd. Niet-orthodoxe bekeerlingen, beweerde hij, waren niet Joods en ondermijnden de zuiverheid van het Joodse volk en het principe van shleimut ha’am.

Het wijzigen van de wet werd een obsessie van de Chabad. In paginagrote advertenties in het Israëlische dagblad Maariv werd bijvoorbeeld geciteerd dat de Rebbe opriep tot dagelijkse protesten in de Knesset tegen de ongewijzigde Wet op de Terugkeer, en voor de religieuze partijen om zich terug te trekken uit elke regering die niet beloofde om de wet onmiddellijk te wijzigen.

Vóór de verkiezingen van 1988 zag de Rebbe zijn kans schoon. Chabad dwong de ultraorthodoxe partij Agudat Yisrael een belofte af om de wet te wijzigen als zij deel zou uitmaken van de coalitie. Chabad liet toen formeel zijn onpartijdige houding varen, en Chabad activisten vroegen potentiële kiezers zich schriftelijk te verplichten op de Agudah te stemmen, in ruil waarvoor hen een zegen van de Rebbe werd beloofd.

Maar ondanks het feit dat meer dan 100.000 kiezers de formulieren ondertekenden, en Agudat Yisrael toetrad tot de regering, mislukte de poging. Een energiek Amerikaans Jodendom verzette zich tegen de voorgestelde wijziging, en de coalitie van premier Yitzhak Shamir was niet in staat deze erdoor te krijgen.

Maar religieuze kwesties waren niet de enige zorg van de Rebbe. Toen Shimon Peres in 1990 probeerde premier te worden door Agudat Yisrael van kant te laten wisselen en hem te steunen, speelde de Rebbe een belangrijke rol bij het overtuigen van de Knesset-leden van de Agudah om van gedachten te veranderen en bij Shamir te blijven. Zijn redenering was dat alleen van Shamir kon worden verwacht dat hij alle territoriale concessies zou afwijzen.

Later, toen Shamir een vorm van autonomie voor de Palestijnen begon te overwegen en instemde met de eis van president George H.W. Bush om de Conferentie van Madrid bij te wonen, was de Rebbe woedend.

Moshe Katzav, toen Shamir’s minister van Transport, werd naar de Rebbe gezonden om zijn bezorgdheid te sussen. Katzav beloofde dat Shamir’s acties, inclusief het spreken over autonomie, nooit zouden leiden tot concessies op het gebied.

Maar de reactie van de Rebbe, zoals opgetekend in Haaretz van 2 februari 1992, was ondubbelzinnig: “Zelfs praten over een autonomieplan is een chilul ha’shem en een chilul ha’kodesh” (een ontheiliging van Gods naam en een ontheiliging van het heilige).

Shamir, de compromisloze nationalist, werd een voorwerp van minachting voor Chabad. En wat voor de Rebbe gold, gold ook voor andere rechtse krachten in het politieke systeem van Israël. Na Madrid trokken zij zich terug uit Shamir’s regering, wat leidde tot verkiezingen die hij verloor.

Twee factoren moeten worden opgemerkt over het politieke activisme van Chabad.

De eerste is dat gedurende een decennium van intense politieke betrokkenheid, die high-profile campagnes omvatte en een centrale rol voor de Rebbe zelf door middel van advertenties, foto’s, en directe citaten in verschillende publicaties en campagneliteratuur, Chabad in Amerika geen woord heeft gezegd over haar politieke werk in Israël.

In Israël streefden Chabad en de Rebbe ernaar een belangrijke politieke kracht te zijn bij het bevorderen van hun politieke agenda. In Amerika waren zij van plan te genieten van het imago en de steun die het gevolg waren van het feit dat zij een onpartijdig, niet-politiek religieus lichaam waren, dat zich bezighield met Joodse opvoeding en hulpverlening.

Het tweede is dat na de beroerte van de Rebbe in 1992 de politieke inspanningen min of meer zijn gestopt. Men kan ervan uitgaan dat Chabad, nu hun charismatische leider ziek en ernstig gehandicapt is en geen gezaghebbende stem heeft om richting te geven aan gevoelige en moeilijke politieke kwesties, snel is teruggekeerd naar zijn meer traditionele rol van Joods hulpverleningswerk.

En dus de vragen die nu rijzen zijn: Wat gebeurt er vandaag? Waarom de vlaag van verklaringen van de belangrijkste leiders van Chabad in Israël over annexatie en gebieden? Wijzen zij op een terugkeer naar een meer activistische politieke rol in kwesties van groot belang?

Misschien. Zoals de Chabad-leiders terecht hebben opgemerkt, zijn de standpunten van de Rebbe tegen territoriale concessies en een Palestijnse staat van welke omvang of soort dan ook duidelijk en consistent. Wat in naam van de Rebbe wordt gezegd is volkomen juist. En de Rebbe, natuurlijk, blijft bewonderd en aanbeden onder de Chabad massa’s, de onbetwiste Chabad autoriteit in zaken groot en klein.

Sommigen in de Chabad leiding denken ongetwijfeld dat met de Deal van de Eeuw op tafel, Israël voor een existentieel moment staat. Voor het eerst sinds de dood van de Rebbe staan er beslissingen op het punt genomen te worden die Israëls territoriale lot zullen bepalen, en daarmee het lot van de visie van de Rebbe. Als gevolg daarvan hebben zij geen andere keuze dan zich uit te spreken, zich te verzetten tegen het Trump-plan, en zich te verzetten tegen een Palestijnse staat van welke aard dan ook.

Aan de andere kant zijn de jaren 2020 niet de jaren tachtig. Het is niet duidelijk dat zonder de stem van de Rebbe, Chabad een soort van systematische campagne kan opzetten, zelfs als het probeert om dat te doen. Het is niet duidelijk dat de radicale standpunten van de Rebbe, extreem zelfs voor de Israëlische rechtervleugel, ooit meer dan marginale steun kunnen winnen in Israël of de diaspora.

En, vooral belangrijk, het is volkomen duidelijk dat Chabad’s twee-gezichten spel van politiek radicalisme in Israël en politieke neutraliteit in Amerika onmogelijk is in de huidige onderling verbonden wereld van sociale media en instant communicatie.

Ik heb mijn meningsverschillen met Chabad, om zeker te zijn, maar ik bewonder ook hun gevoel van missie en hun geest van dienstbaarheid aan het Joodse volk. Als zij de fanatieke rechterzijde van het Israëlische politieke spectrum gaan omhelzen, zullen Amerikaanse Joden dat weten en ontzet zijn, en zal het vermogen van Chabad om het goede werk te doen dat zij doen, op een belangrijke manier worden bedreigd. Dit zou een rampzalige vergissing zijn voor Chabad, en een vergissing, zo hoopt men, die zij niet zullen maken.

Eric H. Yoffie, rabbijn, schrijver en leraar in Westfield, New Jersey, is een voormalig voorzitter van de Unie voor Hervormd Jodendom. Twitter: @EricYoffie