Severus Alexander

Severus Alexander

Borst van Severus Alexander

26e keizer van het Romeinse Rijk

Voorafgegaan door

Elagabalus

Gesvolgd door

Maximinus Thrax

Persoonlijke gegevens

Geboren

1 oktober 208
Arca Caesarea, Provincie Syrië-Foenicië (modern Akkar, Libanon)

overleden

Maart 19, 235 (26 jaar oud)
Moguntiacum, Germania Superior

Echtgenote(n)

Sallustia Orbiana
Sulpicia Memmia

Severus Alexander (Latijn: Marcus Aurelius Severus Alexander Augustus; 1 oktober 208 – 19 maart 235) was Romeins keizer van 222 tot 235. Alexander was de laatste keizer van de Severische dynastie. Hij volgde zijn neef Elagabalus op na diens moord in 222, en werd uiteindelijk zelf vermoord, waarmee de Crisis van de Derde Eeuw zijn hoogtepunt bereikte – bijna vijftig jaar van burgeroorlogen, buitenlandse invasies, en ineenstorting van de monetaire economie.

Alexander was de troonopvolger van zijn neef, de achttienjarige keizer die samen met zijn moeder Julia Soaemias was vermoord door zijn eigen lijfwachten, die, als teken van minachting, hun stoffelijk overschot in de rivier de Tiber hadden geworpen. Hij en zijn neef waren beiden kleinzonen van de invloedrijke en machtige Julia Maesa, die ervoor had gezorgd dat Elagabalus door het beroemde Derde Gallische Legioen tot keizer was uitgeroepen. Het gerucht van Alexanders dood was de aanleiding tot de moord op Elagabalus en zijn moeder.

Als keizer was Alexanders bewind in vredestijd voorspoedig. Militair gezien werd Rome echter geconfronteerd met het opkomende Sassanidische Rijk. Hij slaagde erin de dreiging van de Sassaniden in te dammen, maar toen hij campagne voerde tegen Germaanse stammen in Germanië, probeerde Alexander vrede te stichten door middel van diplomatie en omkoperij. Dit vervreemdde velen in de legioenen en leidde tot een samenzwering om hem te vermoorden en te vervangen.

Binnenlandse prestaties

Onder de invloed van zijn moeder deed Alexander veel om de moraal en de conditie van het volk te verbeteren en de waardigheid van de staat te vergroten. Hij nam bekende juristen in dienst om toezicht te houden op de rechtspraak, zoals de beroemde jurist Ulpianus. Zijn adviseurs waren mannen als de senator en historicus Cassius Dio en er wordt beweerd dat hij een selecte raad van zestien senatoren oprichtte, hoewel deze bewering wordt betwist. Hij stelde ook een gemeenteraad van veertien personen in, die de prefect bijstond bij het bestuur van de veertien wijken van Rome. Buitensporige luxe en extravagantie aan het keizerlijk hof werden teruggedrongen.

Bij zijn aantreden verlaagde hij de zilverzuiverheid van de denarius van 46,5% tot 43% – het eigenlijke zilvergewicht daalde van 1,41 gram tot 1,30 gram; in 229 echter herwaardeerde hij de denarius, waarbij hij de zilverzuiverheid en het gewicht verhoogde tot respectievelijk 45% en 1,46 gram. Het jaar daarop verminderde hij de hoeveelheid onedel metaal in de denarius en voegde meer zilver toe – waardoor de zilverzuiverheid en het gewicht weer stegen tot 50,5% en 1,50 gram. Tijdens zijn bewind werden ook de belastingen verlicht; literatuur, kunst en wetenschap werden aangemoedigd; en voor het gemak van het volk werden leenkantoren opgericht om geld te lenen tegen een gematigde rente.

In godsdienstige aangelegenheden bleef Alexander een open geest houden. Er wordt gezegd dat hij een tempel voor Jezus wilde oprichten, maar dat de heidense priesters hem daarvan hebben weerhouden. Hij stond toe dat in Rome een synagoge werd gebouwd, en gaf deze synagoge als geschenk een rol van de Thora, bekend als de Severusrol.

In juridische zaken deed Alexander veel om de rechten van zijn soldaten te bevorderen. Hij bevestigde dat soldaten in hun testament iedereen tot erfgenaam konden benoemen, terwijl voor burgers strikte beperkingen golden met betrekking tot wie erfgenaam kon worden of een erfenis kon ontvangen. Alexander bevestigde ook dat soldaten hun slaven in hun testament konden bevrijden. Bovendien beschermde hij de rechten van soldaten op hun eigendom wanneer zij op veldtocht waren en herbevestigde hij dat het eigendom van een soldaat dat in of wegens militaire dienst was verworven (zijn castrense peculium) door niemand anders kon worden opgeëist, zelfs niet door de vader van de soldaat.

Perzische oorlog

Over het geheel genomen was de regering van Alexander echter voorspoedig tot de opkomst, in het oosten, van de Sassaniden onder Ardashir I. Over de oorlog die volgde bestaan verschillende verslagen. Volgens Herodianus leden de Romeinse legers een aantal vernederende nederlagen, terwijl hij volgens de Historia Augusta en ook volgens Alexanders eigen bericht aan de Romeinse senaat grote overwinningen behaalde. Hij maakte van Antiochië zijn basis, marcheerde aan het hoofd van zijn troepen naar Ctesiphon, maar een tweede leger werd door de Perzen vernietigd, en verdere verliezen werden door de terugtrekkende Romeinen in Armenië geleden.

Niettemin, hoewel de Sassaniden voor een tijd onder controle waren, toonde het gedrag van het Romeinse leger een buitengewoon gebrek aan discipline. In 232 was er een muiterij in het Syrische legioen, dat Taurinus tot keizer uitriep. Alexander slaagde erin de opstand te onderdrukken, en Taurinus verdronk bij een vluchtpoging over de Eufraat. De keizer keerde terug naar Rome en vierde een triomf in 233.

Germaanse oorlog

Na de Perzische oorlog keerde Alexander terug naar Antiochië met de beroemde Origenes, een van de grootste Vaders van de Christelijke Kerk. Alexanders moeder, Julia Mammaea, vroeg hem Alexander bij te brengen in het christendom. Terwijl Alexander onderricht kreeg in de christelijke leer, werd het noordelijke deel van zijn rijk binnengevallen door Germaanse en Sarmatiaanse stammen. Direct na Alexanders succes in de Perzische oorlog begon zich een nieuwe en dreigende vijand af te tekenen. In 234 na Christus staken de barbaren de Rijn en de Donau over in horden die zelfs paniek zaaiden voor de poorten van Rome. De soldaten die onder Alexander dienden, en die al gedemoraliseerd waren na hun kostbare oorlog tegen de Perzen, waren nog ontevredener over hun keizer toen hun huizen door de barbaarse indringers werden verwoest.

Toen het nieuws van de invasie zich verspreidde, nam de keizer de frontlinie in en trok ten strijde tegen de Germaanse indringers. De Romeinen bereidden zich zwaar voor op de oorlog tegen de Germanen en bouwden een brigade van schepen om het hele bataljon over te brengen. Op dit punt in Alexanders carrière wist hij echter nog weinig over het generaalschap. Daarom hoopte hij dat alleen al de dreiging van zijn legers voldoende zou zijn om de Germanen tot overgave te bewegen. Severus legde zijn manschappen een strenge militaire discipline op, die een opstand onder de Germaanse legioenen ontketende. Vanwege de zware verliezen tegen de Perzen, en op advies van zijn moeder, probeerde Alexander de Germanen af te kopen om tijd te winnen.

Dit besluit had tot gevolg dat de legionairs op Alexander neerkeken. Zij beschouwden hem als oneervol en vreesden dat hij ongeschikt was om keizer te zijn. Onder deze omstandigheden zocht het leger snel een vervanger voor Alexander. Gaius Iulius Verus Maximinus was de volgende beste optie. Hij was een soldaat uit Thracië die een gouden reputatie had en hard werkte om zijn militaire status te verhogen. Hij was ook een man met een superieure persoonlijke kracht, die opklom van boerenstand tot uiteindelijk degene die voor de troon werd gekozen. Met de komst van de Thraciër kwam er een einde aan de Severische dynastie. Met zijn eigen leger, dat steeds vijandiger werd en zich tegen hem keerde, was het pad geëffend voor zijn moord.

Dood

Alexander werd gedwongen zijn Duitse vijanden onder ogen te komen in de eerste maanden van 235. Tegen de tijd dat hij en zijn moeder arriveerden, was de situatie al tot rust gekomen, en dus overtuigde zijn moeder hem ervan dat, om geweld te vermijden, het proberen om te kopen van het Duitse leger om zich over te geven, de verstandigste handelwijze was. Volgens historici was het deze tactiek in combinatie met de insubordinatie van zijn eigen mannen die zijn reputatie en populariteit vernietigde. Pusillanimiteit was verantwoordelijk voor de opstand van Alexanders leger, met als gevolg dat Severus het slachtoffer werd van de zwaarden van zijn eigen mannen. Dit gebeurde na de benoeming van Maximinus tot keizer. Alexander werd op 19 maart 235 samen met zijn moeder vermoord in een muiterij van de Legio XXII Primigenia te Moguntiacum (Mainz) tijdens een vergadering met zijn generaals. Deze moorden verzekerden Maximinus van de troon.

Lampridius documenteert twee theorieën die de moord op Alexander Severus verder uitwerken. De eerste beweert dat de ontevredenheid van Mammaea het hoofdmotief was voor de moord. Lampridius maakt echter duidelijk dat hij meer voorstander is van een alternatieve theorie waarin Alexander wordt vermoord in Sicilië, gelegen in Brittannië. In een open tent na zijn lunch, overlegde Alexander met zijn ongehoorzame troepen. Zij vergeleken hem met Elagabalus, een verdeelde en impopulaire keizer wiens eigen moord de weg vrijmaakte voor Alexanders heerschappij. Een Duitse bediende drong de tent binnen en begon op te roepen tot de moord op de keizer, een aanval waar veel van de troepen zich bij aansloten. Alexanders begeleiders vochten tegen de andere troepen, maar konden geen stand houden tegen de gecombineerde macht van degenen die de moord op de keizer zochten. Binnen enkele minuten was Alexander dood. Na Alexanders dood werd zijn economisch beleid volledig overboord gegooid en werd de Romeinse munt gedevalueerd. Dit markeerde het begin van de Crisis van de Derde Eeuw, een periode waarin het Romeinse Rijk op het punt stond geheel uiteen te vallen.

Erfenis

Alexander was de laatste van de Syrische keizers en de eerste keizer die ten val werd gebracht door militaire ontevredenheid op grote schaal. Zijn dood betekende het einde van de Severische dynastie en het begin van de chaotische periode die bekend staat als de Crisis van de Derde Eeuw en die het keizerrijk op de rand van de afgrond bracht.

Alexanders dood door toedoen van zijn troepen kan ook worden gezien als de voorbode van een nieuwe rol voor Romeinse keizers. Hoewel in Alexanders tijd nog niet van hen verwacht werd dat zij persoonlijk ten strijde trokken, werd van keizers steeds meer verwacht dat zij blijk gaven van algemene bekwaamheid in militaire aangelegenheden. Alexanders opvolging van het advies van zijn moeder om zich niet in de strijd te mengen, zijn oneervolle en onsoldaatloze methoden om met de Germaanse dreiging om te gaan, en de relatieve mislukking van zijn militaire campagne tegen de Perzen werden door de soldaten allemaal als hoogst onaanvaardbaar beschouwd. Maximinus was inderdaad in staat Alexander ten val te brengen door “te hameren op zijn eigen militaire uitmuntendheid in tegenstelling tot die zwakke lafaard”. Maar door zich de macht toe te eigenen om hun keizer van de troon te stoten, maakten de legioenen de weg vrij voor een halve eeuw van wijdverbreide chaos en instabiliteit.

Alexanders bewind werd ook gekenmerkt door een aanzienlijke ineenstorting van de militaire discipline. In 223 vermoordde de Praetoriaanse Garde hun prefect, Ulpianus, en deed dit in het bijzijn van Alexander en ondanks de smeekbeden van de keizer. De soldaten vochten vervolgens een drie dagen durende strijd uit tegen de bevolking van Rome, en deze strijd eindigde nadat verscheidene delen van de stad in brand waren gestoken. Dio gaf ook een zeer kritisch verslag van de militaire discipline in die tijd, en zei dat ze zich liever gewoon overgaven aan de vijand. Er worden verschillende redenen gegeven voor dit gebrek aan militaire discipline: Campbell wijst op

“…het afnemen van het prestige van de Severaanse dynastie, het zwakke karakter van Alexander zelf, die geen soldaat bleek te zijn en volledig beheerst werd door de adviezen van zijn moeder, en het uitblijven van echt militair succes in een tijd waarin het rijk steeds meer onder druk kwam te staan.”

Herodian was er daarentegen van overtuigd dat “de gierigheid van de keizer (deels het resultaat van de hebzucht van zijn moeder) en de traagheid om schenkingen te doen” een rol speelden in het verval van de militaire discipline onder Alexander.

Volgens Canduci wordt Alexander herinnerd als een keizer die “nuchter, goedbedoelend en gewetensvol” was, maar zijn fatale zwakte was de overheersing door zijn moeder en grootmoeder. Niet alleen ondermijnde dit zijn gezag, maar de invloed van zijn moeder was de oorzaak van Alexanders minst populaire daden (hem ervan overtuigen niet aan de strijd deel te nemen en proberen de oorlogvoerende Germaanse barbaren af te kopen).

Hoewel de keizer en zijn heerschappij door de Senaat verdoemd werden verklaard bij het nieuws van zijn dood en het aantreden van een nieuwe keizer in zijn plaats, werd Alexander vergoddelijkt na de dood van Maximinus in 238.

Persoonlijk leven

Severus Alexander werd keizer toen hij 13 jaar oud was, waardoor hij de jongste keizer in de geschiedenis van Rome was tot de aantreding van Gordianus III. Zijn grootmoeder was van mening dat hij meer mogelijkheden had om te regeren dan haar andere kleinzoon, de steeds impopulairder wordende toenmalige keizer Elagabalus. Om haar eigen positie te behouden, liet zij Elagabalus de jonge Alexander adopteren en vervolgens liet zij hem vermoorden, waardoor Alexander de troon in handen kreeg. Het Romeinse leger riep Alexander op 13 maart 222 uit tot keizer en gaf hem onmiddellijk de titels Augustus, pater patriae en pontifex maximus. Alexander was zijn hele leven sterk afhankelijk van de leiding van zijn grootmoeder, Maesa, en moeder, Mamaea. Alexanders grootmoeder stierf in 223, zodat zijn moeder de enige invloed had op Alexanders daden. Als een jonge, onrijpe en onervaren 13-jarige wist Alexander weinig over regeren en de rol van het regeren over een rijk. Hierdoor was hij gedurende zijn hele regering een marionet van de adviezen van zijn moeder en geheel onder haar jurisdictie, een vooruitzicht dat niet populair was bij de soldaten.

Alexander was drie keer getrouwd. Zijn beroemdste vrouw was Sallustia Orbiana, Augusta, met wie hij in 225 trouwde. Sallustia Orbiana was 16 jaar oud toen zij met Alexander Severus trouwde, als gevolg van een gearrangeerd huwelijk door Alexanders moeder, Julia Mamaea. Zodra Orbiana echter de titel van Augusta kreeg, werd Mamaea steeds jaloerser en haatdragender jegens Alexanders echtgenote wegens haar buitensporige begeerte naar alle vorstelijke vrouwelijke titels. Hij scheidde van haar en verbande haar in 227, nadat haar vader, Seius Sallustius, was terechtgesteld na te zijn beschuldigd van poging tot moord op de keizer. Een andere echtgenote was Sulpicia Memmia, een lid van een van de oudste patriciërsfamilies in Rome. Haar vader was een man van consulaire rang; haar grootvader heette Catulus. De identiteit van Alexanders derde vrouw is onbekend. Alexander had geen kinderen bij alle drie zijn vrouwen.

Op godsdienstig gebied bad Alexander iedere morgen in zijn privé-kapel, en hij had het motto “Doe anderen aan, zoals gij wilt dat zij u aan doen” op zijn paleis en op verschillende openbare gebouwen laten aanbrengen. Hij was uiterst tolerant tegenover niet alleen christenen, maar ook joden, aangezien hij tijdens zijn bewind alle privileges ten opzichte van joden handhaafde. Alexander zou ook afbeeldingen van Abraham en Jezus in zijn oratorium hebben geplaatst, samen met andere Romeinse godheden en klassieke figuren.

Zie ook

• Severaanse dynastie stamboom

Notities

Primair

• Cassius Dio, Romeinse Geschiedenis, Boek 80
• Herodianus, Romeinse Geschiedenis, Boek 6
• Historia Augusta, Leven van Severus Alexander
• Aurelius Victor, Epitome de Caesaribus
• Joannes Zonaras, Compendium van Geschiedenis uittreksel: Zonaras: Alexander Severus tot Diocletianus: 222-284
• Zosimus, Historia Nova

Secundair

• Birley, A.R., Septimius Severus: The African Emperor, Routledge, 2002
• Southern, Pat. The Roman Empire from Severus to Constantine, Routledge, 2001
• Benario, Herbert W., Alexander Severus (A.D. 222-235), De Imperatoribus Romanis (2001)
• Canduci, Alexander (2010). “Triomf & Tragedie: De opkomst en ondergang van Rome’s onsterfelijke keizers”. Pier 9. ISBN 978-1-74196-598-8.
• Gibbon. Edward Decline & Fall of the Roman Empire (1888)
• Campbell, J.B., The Emperor and the Roman Army 31 BC – AD 235, Clarenden, 1984
• Wells, Colin, The Roman Empire, Harvard University Press, 1997

Attribution

• In dit artikel is tekst opgenomen uit een publicatie die nu tot het publieke domein behoort: Chisholm, Hugh, ed. (1911) “Alexander Severus” Encyclopædia Britannica 1 (11e ed.) Cambridge University Press

Wikisource heeft originele werken geschreven door of over: Severus Alexander

Wikimedia Commons heeft media die gerelateerd zijn aan Severus Alexander.

• In dit artikel is tekst opgenomen uit een publicatie die nu in het publieke domein is: Herbermann, Charles, ed (1913). “Alexander Severus”. Katholieke Encyclopedie. Robert Appleton Company.
• Alexander een site gewijd aan deze keizer
• Severus Alexander op NumisWiki
• Munten van Severus Alexander

Severus Alexander Geboren: 1 oktober 208 Gestorven: 18/19 maart 235
Regrale titels
Voorafgegaan door Elagabalus	Romeinse keizer 2-235	Opgevolgd door Maximinus I (Thrax)
Politieke functies
Voorafgegaan door Gaius Vettius Gratus Sabinianus, Marcus Flavius Vitellius Seleucus	Consul van het Romeinse Rijk 222 met Elagabalus	Geselecteerd door Marius Maximus, Luscius Roscius Aelianus Paculus Salvius Julianus
Voorafgegaan door Tiberius Manilius Fuscus, Servius Calpurnius Domitius Dexter	Consul van het Romeinse Rijk 226 met Gaius Aufidius Marcellus	Vervolgd door Marcus Nummius Senecio Albinus, Marcus Laelius Fulvius Maximus Aemilianus
Voorafgegaan door Quintus Aiacius Modestus Crescentianus, Marcus Pomponius Maecius Probus	Consul van het Romeinse Rijk 229 met Cassius Dio	Vervolgd door Lucius Virius Agricola, Sextus Catius Clementinus Priscillianus

Deze pagina maakt gebruik van Creative Commons-gelicenseerde inhoud van Wikipedia (bekijk auteurs).