Verhalen uit het Midden-Oosten

In-diepte (gebaseerd op bezoeken ter plaatse met uitgebreide interviews)

1. Israël/Palestina/Jordanië – EcoPeace/Friends of the Earth Middle East en het Good Water Neighbors Project – EcoPeace/Friends of the Earth Middle East herstelt het milieu en verbetert tegelijkertijd de internationale betrekkingen.

Capsule (kortere stukken die hieronder verschijnen)

1. Iraq – Mesopotamian Marshlands – Voorheen verdroogde moeraslanden worden weer tot leven gewekt.

Iraq – Mesopotamian Marshlands

• Auteur: Regina Gregory
• Geplaatst: November 2011

Ik had me de Hof van Eden nooit voorgesteld als een moeras, maar volgens geleerden bevond de Bijbelse tuin zich in de Mesopotamische moeraslanden van wat nu bekend staat als Zuid-Irak en Iran. Dit systeem van onderling verbonden meren, kanalen, slikken en moerassen tussen de rivieren Tigris en Eufraat besloeg ooit een gebied van bijna 9.000 km2 het hele jaar door en groeide uit tot 20.000 km2 bij elke voorjaars-sneeuwmelting.

Sinds 5.000 tot 7.000 jaar wordt het gebied bewoond door Ma’dan-stammen (ook wel Moeras-Arabieren genoemd), die hun wortels terugvoeren op de oude Sumeriërs en Babyloniërs. Zij bouwen drijvende eilanden van riet waarop zij hun huizen zetten, die ook van riet zijn gemaakt (zie foto). Riet heeft ook vele andere toepassingen: matten en manden (een bron van inkomsten), voer voor waterbuffels, brandstof om te koken. Tot de gewassen die de Ma’dan verbouwen behoren dadels, gierst, rijst en tarwe. Lokale vissen en wilde dieren zorgen voor eiwitten.

Officiële statistieken ontbreken, maar geschat wordt dat de Ma’dan-moerasbevolking in de jaren 1950 400.000 tot 500.000 mensen telde.

Ontwatering

De drooglegging van de moerassen in Mesopotamië begon met de Britten in de jaren 1950. Zij beschouwden de moerassen als economisch nutteloos en als een broedplaats voor muggen, en begonnen een project om water uit het centrale deel van de Eufraat naar de woestijn te leiden. Later verminderden talrijke dammen stroomopwaarts – waaronder die in Turkije, Syrië en Iran – de watertoevoer naar de moerassen zodanig dat de lentesneeuwmelt nauwelijks nog merkbaar was. Onder Saddam Hoessein werd het nog erger. In de jaren ’90 voltooide hij niet alleen het door de Britten gestarte afwateringsproject, maar legde hij ook een systeem van kanalen en dijken aan, waardoor het grootste deel van het moerasland verdroogde. Dit was ten behoeve van landbouwplannen en olie-exploratie, maar ook om de opstandige Moeras-Arabieren en de vluchtelingen die zich in de moerassen schuilhielden, te verdrijven. Tegen 2002 was het moerasgebied gekrompen tot slechts 1.300 km2 – een afname met meer dan 85% ten opzichte van de omvang ervan in 1973 (zie kaart 1). De rest van het gebied werd een met zout bedekte woestijn die gevoelig is voor stofstormen.

De befaamde biodiversiteit van de regio werd verwoest. Naast vissen en amfibieën verloren tientallen soorten trekvogels en inheemse vogels hun habitat. Men denkt dat de gladde otter, de bandicootrat, de langvingervleermuis en de Afrikaanse slangenhalsvogel volledig zijn uitgestorven. De uitdroging van de moerassen had ook gevolgen voor de visserij in de Perzische Golf: de moerassen dienden niet langer als “zuiveringsinstallatie” of “nieren” voor het water dat naar de Golf stroomde, noch als paaigrond voor migrerende vis- en garnalensoorten.

De menselijke bevolking nam ook af. De overgebleven Ma’dan telden in 2003 nog slechts ongeveer 20.000. Ongeveer een vijfde van degenen die vluchtten, ging naar vluchtelingenkampen in Iran; sommigen gingen overzee; de rest werd ontheemd binnen Irak.

Rejuvenation

Een rapport uit 2001 van het United Nations Environment Program, The Mesopotamian Marshlands: Demise of an Ecosystem, bracht de tragedie wereldwijd onder de aandacht. In reactie hierop richtte een groep Iraakse expats onder leiding van de Californische civiel ingenieur Azzam Alwash het Eden Again Project op. Met steun van de non-profit Iraq Foundation, verzamelden zij in 2002 een groep internationale deskundigen en begonnen een plan te maken voor het herstel van de moeraslanden.

Toen het regime van Saddam Hoessein in 2003 werd afgezet, veranderde alles snel. Het Iraakse Ministerie van Watervoorraden richtte het Centrum voor Herstel van de Iraakse Moerassen op, en ook dat jaar begon het New Eden Project, een samenwerkingsproject tussen de Italiaanse en Iraakse regeringen, met het ontwikkelen van een masterplan voor duurzame ontwikkeling van de moerasgebieden. In 2004 richtte Alwash Nature Iraq op, een organisatie die het beheer van het Eden Again Project op zich nam en ook advies verleende aan de Iraakse regering en de lokale bewoners. Sinds 2005 worden regelmatig wetenschappelijke conferenties gehouden over het herstel van de Iraakse moerassen, gaande van landbouw en economische ondernemingen tot psychologie en diergeneeskunde.

In 2007 werd het Hawizehmoeras – het enige permanente moeras dat na uitdroging overbleef – uitgeroepen tot een wetland van internationaal belang in het kader van de Ramsar Conventie voor Wetlands. Het Iraq National Marshes and Wetlands Committee werd opgericht en in 2008 werd een gedetailleerd beheersplan voor Hawizeh opgesteld.

Maar de mensen wachtten niet op de deskundigen en planners. Zodra het regime in 2003 was gevallen, begonnen ze de dijken af te breken die Saddam had gebouwd, en overstroomden ze grote delen van de moerassen. In amper twee jaar tijd was 60% van de moerassen overstroomd. Lang slapend riet kwam weer tot leven. Vissen, kikkers en vogels, zelfs de zeldzame gemarmerde wintertaling, Irak babbelaar, en Basra rietzanger, keerden terug. De Moeras-Arabieren begonnen ook terug te keren; de geschatte populatie in 2005 was 60.000.

Map 2 toont de vooruitgang van het moerasherstel tussen 2003 en 2005. De Centrale Moerassen herstelden zich op wonderbaarlijke wijze en er zijn plannen om er een Mesopotamisch Moeras Nationaal Park op te richten met het oog op herstel van het ecosysteem, educatie en onderzoek, en ecotoerisme. Het Abu Zirig moeras in het westen, dat het middelpunt vormde van het door Italië gesponsorde New Eden Project, deed het ook goed. Maar niet al het overstroomde land deed het zo goed. Sommige gebieden gaan langzamer vooruit en andere blijven gewoon “zoutwaterwoestijn” vanwege het hoge zoutgehalte van de bodem of het ondoordringbare oppervlak. Over het geheel genomen wordt geschat dat ongeveer 30% van de moerassen een realistisch potentieel heeft voor volledig herstel.

Om de PBS Nature show “Braving Iraq” te zien, ga naar http://video.pbs.org/video/1634278420

Terug naar boven

Terug naar boven