Ambroise Paré (ok. 1510 – 20 grudnia 1590) był francuskim chirurgiem, i był pionierem renesansowej medycyny wojskowej.Był wielkim oficjalnym chirurgiem królewskim dla królów Henryka II, Franciszka II, Karola IX i Henryka III, i jest uważany za jednego z ojców chirurgii. Był liderem w technikach chirurgicznych i medycynie pola walki, zwłaszcza w leczeniu ran. Chociaż nie rozumiał natury mikrobów, eksperymentował z różnymi opatrunkami polowymi w celu zwalczania infekcji i starał się uczynić leczenie żołnierzy bardziej humanitarnym procesem.
Był również anatomem i wynalazcą kilku narzędzi chirurgicznych.
Medycyna pola walki
Ambroise Paré stosował żółtko jajka, olejek różany i terpentynę na rany wojenne zamiast wrzącego oleju i kauteryzacji, ponieważ zabrakło mu wrzącego oleju podczas leczenia niektórych pacjentów i zastosował starą metodę, o której słyszał wcześniej: potraktował resztę pacjentów maścią z żółtka jajka, olejku różanego i terpentyny i zostawił ich na noc. Kiedy Paré wrócił następnego ranka, odkrył, że żołnierze leczeni wrzącym olejem byli w agonii, podczas gdy ci leczeni maścią wyzdrowieli dzięki antyseptycznym właściwościom terpentyny. Dowodziło to skuteczności jego metod. Nie były one jednak powszechnie stosowane aż do wielu lat później. Paré wprowadził również podwiązywanie tętnic zamiast kauteryzacji podczas amputacji. W tym celu zaprojektował „Bec de Corbin” („wroni dziób”), poprzednik współczesnych hemostatyków. Mimo, że ligatury często rozprzestrzeniały infekcje, był to ważny przełom w praktyce chirurgicznej. Podczas pracy z rannymi żołnierzami Paré udokumentował ból odczuwany przez amputowanych, który odbierany jest przez nich jako czucie w amputowanej kończynie. Uważał, że bóle fantomowe występują w mózgu i nie są pozostałością po kończynie, co do dziś jest konsensusem środowiska medycznego. Paré był również ważną postacią w postępie położnictwa w połowie XVI wieku. Ożywił praktykę wersji podologicznej i pokazał, że nawet w przypadku główki, chirurdzy dzięki tej operacji mogą często bezpiecznie urodzić dziecko, zamiast rozczłonkowywać je i wydobywać po kawałku. Paré był sprawnie wspierany przez swojego ucznia Jacques’a Guillemeau, który przetłumaczył jego pracę na łacinę, a w późniejszym okresie sam napisał traktat o położnictwie. Jego angielskie tłumaczenie ukazało się w 1612 roku pod tytułem Child Birth; or, The Happy Deliverie of Women.
W 1552 roku Paré został przyjęty do służby królewskiej dynastii Valois pod rządami Henryka II; nie był jednak w stanie wyleczyć śmiertelnego ciosu króla w głowę, który otrzymał podczas turnieju w 1559 roku. Paré pozostał w służbie królów Francji do końca życia w 1590 roku, służąc Henrykowi II, Franciszkowi II, Karolowi IX i Henrykowi III.
Według premiera Henryka IV, Sully’ego, Paré był hugenotą i 24 sierpnia 1572 roku, w dniu masakry w dzień św. Bartłomieja, życie Parégo zostało uratowane, gdy król Karol IX zamknął go w szafie na ubrania. Zmarł w Paryżu w 1590 roku. Chociaż istnieją dowody na to, że Paré mógł sympatyzować ze sprawą hugenotów, był dwukrotnie żonaty, został pochowany, a jego dzieci zostały ochrzczone w wierze katolickiej.
Zbiór dzieł Parégo został opublikowany w Paryżu w 1575 roku. Były one często przedrukowywane, kilka wydań ukazało się w języku niemieckim i holenderskim, a wśród angielskich tłumaczeń znalazło się to dokonane przez Thomasa Johnsona (1665).
Eksperyment z kamieniem bezoarowym
W 1565 roku Ambroise Paré opisał eksperyment mający na celu sprawdzenie właściwości kamienia bezoarowego. W tamtych czasach powszechnie uważano, że kamień bezoarowy jest w stanie wyleczyć skutki każdej trucizny, ale Paré uważał, że jest to niemożliwe. Zdarzyło się, że kucharz na dworze Parégo został przyłapany na kradzieży srebrnych sztućców i skazany na powieszenie. Kucharz zgodził się zostać otruty, pod warunkiem, że zaraz po otruciu dostanie trochę bezoaru i będzie wolny, jeśli przeżyje. Kamień nie wyleczył go, a on zmarł w agonii siedem godzin po otruciu. W ten sposób Paré udowodnił, że kamień bezoaru nie może wyleczyć wszystkich trucizn.
Cytaty:
- „Je le pansai, Dieu le guérit”, angielski: „I dressed him, and God healed him.”
- „Guérir quelquefois, soulager souvent, consoler toujours”, angielski: „Cure occasionally, relieve often, console always”.
.