Archozaur, (podklasa Archosauria), dowolny z różnych gadów, w tym wszystkie krokodyle i ptaki oraz wszyscy potomkowie ich ostatniego wspólnego przodka. Archozaury („gady panujące”) są członkami podklasy, która obejmuje również dinozaury, pterozaury (gady latające) i kilka grup wymarłych form, głównie z okresu triasu (251 mln do 200 mln lat temu).
Prawdziwe archozaury dzielą się na dwie gałęzie. Gałąź Pseudosuchia obejmuje krokodyle i wszystkie inne archozaury bliżej spokrewnione z krokodylami niż z ptakami. Pseudosuchia obejmują głównie wymarłe triasowe grupy, takie jak fitozaury, aetozaury, prestosuchidy, rauisuchidy i popozaury. Wszystkie były mięsożerne z wyjątkiem pancernych, roślinożernych aetozaurów. Druga gałąź archozaurów, Ornithosuchia, obejmuje ptaki i wszystkie archozaury bliżej spokrewnione z ptakami niż z krokodylami. Oprócz dinozaurów (grupy, z której wyewoluowały ptaki i do której formalnie należą), do ornitozaurów należą pterozaury i niektóre wymarłe formy triasowe, takie jak lagosuchidy i lagerpetontydy.
Pierwsze znane archozaury pojawiły się w środkowym triasie (ok. 246 mln do 229 mln lat temu). Wyewoluowały one z wcześniejszej grupy gadów diapsydowych, diapsydów mających dwa otwory w czaszce za okiem. Te, wraz z protorozaurami, rhynchozaurami, trilofozaurami, proterozaurami, erytrozauchami i proterochampsydami, należą do większej gromady zwanej archozauromorfami. Większość archozaurów miała długie kończyny tylne i krótkie kończyny przednie. Wszystkie archozaury miały duży otwór o niepewnej funkcji na pysku przed okiem (antorbital fenestra) i kolejny w miejscu połączenia trzech kości w dolnej szczęce (mandibular fenestra). W przeciwieństwie do innych żyjących gadów, których zęby są osadzone w płytkim rowku, zęby archozaurów są osadzone w gniazdach.
Ale większość archozaurów była jajorodna, istnieją dowody, że niektóre gatunki rodziły żywe młode. Najstarszym znanym przykładem takiej formy żyworodnej jest Dinocephalosaurus, archozauromorf – czyli forma bliżej spokrewniona z archozaurami niż lepidozaurami (linia obejmująca współczesne jaszczurki i węże, ich bezpośrednich przodków i bliskich krewnych) – który żył około 245 milionów lat temu.
Dwie gałęzie archozaurów rozwinęły różne wzorce lokomocji. Pseudosuchians mają ogólnie krokodyla-jak kostki, która zgina się w środku, więc stopa może skręcić przeciwko kostki, jak chodzi rozłożone. Jednak ten staw skokowy może również usztywnić się tak, że zwierzę porusza się w „wysokim chodzie”, jaki można zaobserwować u krokodyli. Z drugiej strony ornitosuchi mają staw skokowy, który obraca się tylko w jednej płaszczyźnie (przód-tył), są więc zmuszone do chodzenia w pozycji wyprostowanej i stawiania jednej stopy przed drugą, jak to czynią ptaki. Wydaje się, że te różnice charakteryzowały gałęzie archozaurów od najwcześniejszych okresów ich historii. W korelacji z tą różnicą, prawie wszystkie pseudosuchacze są typowo czworonożne, chodząc na czterech nogach, podczas gdy prawie wszystkie ornitosuchacze są typowo dwunożne, chodząc na dwóch.
W triasie nastąpiło pierwsze szerokie zróżnicowanie archozaurów, i choć większość grup wymarła pod koniec tego okresu, dinozaury, krokodyle i pterozaury przetrwały i rozmnożyły się w okresie jurajskim i kredowym. Ptaki wyewoluowały w późnej jurze, i chociaż inne dinozaury i pterozaury wyginęły pod koniec kredy, krokodyle i ptaki nadal pozostają.
.