Kodeksy Majów

Strona 9 Kodeksu Drezdeńskiego (z wydania Förstermanna z 1880 r.)

Kodeksy Majów (w liczbie pojedynczej codex) to składane książki wywodzące się z prekolumbijskiej cywilizacji Majów. Kodyksy te były pisane hieroglifami Majów na mezoamerykańskim papierze, wytwarzanym z wewnętrznej kory niektórych drzew, z których głównym jest dziki figowiec lub Amate (Ficus glabrata). Papier, znany powszechnie pod słowem amatl z języka nahuatl, został nazwany przez Majów huun. Składane książki są dziełem zawodowych skrybów pracujących pod patronatem bogów małp Howler. Majowie opracowali swój papier huun około V wieku, czyli w tym samym okresie co Rzymianie, ale ich papier z kory był trwalszy i stanowił lepszą powierzchnię do pisania niż papirus. Kodeksy zostały nazwane zgodnie z miastami, w których się osiedlili. Drezdeński kodeks jest ogólnie uważany za najważniejszy z tych kilku, które przetrwały.

Tło

W czasie hiszpańskiego podboju Jukatanu w XVI wieku istniało wiele kodeksów, ale zostały one zniszczone masowo przez konkwistadorów i księży katolickich wkrótce potem. W lipcu 1562 roku biskup Diego de Landa nakazał zniszczyć wszystkie znajdujące się na Jukatanie. Takie kodeksy były pierwotnymi pisemnymi zapisami cywilizacji Majów, wraz z licznymi inskrypcjami na kamiennych pomnikach i stelach, które przetrwały do dziś. Jednak ich zakres tematyczny najprawdopodobniej obejmował więcej zagadnień niż te zapisane w kamieniu i budowlach, i bardziej przypominał to, co można znaleźć na malowanej ceramice (tzw. „kodeks ceramiczny”). Alonso de Zorita napisał, że w 1540 r. widział na wyżynie gwatemalskiej liczne takie księgi, które „zapisywały ich historię na ponad osiemset lat wstecz, i które były dla mnie interpretowane przez bardzo starożytnych Indian” Bartolomé de las Casas, szesnastowieczny hiszpański ksiądz dominikanin, ubolewał, że po znalezieniu takie księgi były niszczone: „Te książki były widziane przez naszych duchownych, a nawet ja widziałem część tych, które zostały spalone przez mnichów, najwyraźniej dlatego, że myśleli, iż mogą zaszkodzić Indianom w sprawach dotyczących religii, ponieważ w tym czasie byli oni na początku swojego nawrócenia”. Ostatnimi zniszczonymi kodeksami były te z Tayasal w Gwatemali w 1697 roku, ostatniego miasta zdobytego w Ameryce Wraz z ich zniszczeniem, możliwość wglądu w niektóre kluczowe obszary życia Majów została znacznie ograniczona.

Tylko trzy kodeksy i prawdopodobnie fragment czwartego przetrwały do czasów współczesnych. Nazwy tych czterech kodeksów wskazują na miasta, w których zostały one zasiedlone. Są to:

• Kodeks Drezdeński, znany również jako Codex Dresdensis;
• Kodeks Madrycki, znany również jako Tro-Cortesianus Codex;
• Kodeks Paryski, znany również jako Peresianus Codex;
• Kodeks Groliera, znany również jako Fragment Groliera.

Kodeks Drezdeński

Przedstawienie glifów Majów dla cyfry 0 (zero), układ poziomy. Wersja ta jest typowa dla (bardziej rozbudowanych) przedstawień tego glifu występujących w inskrypcjach kodeksowych Majów. Glif ten jest stylizowaną muszlą, & stąd często określany jako „shell glyph”.

Kodeks Drezdeński (a.k.a. Codex Dresdensis) jest uważany za kodeks z jedenastego lub dwunastego wieku Jukateckich Majów w Chichén Itzá Uważa się, że jest to kopia oryginalnego tekstu z około trzech lub czterystu lat wcześniej i najwcześniejsza znana książka napisana w obu Amerykach.

Historia

Johann Christian Götze, dyrektor Biblioteki Królewskiej w Dreźnie, zakupił kodeks od prywatnego właściciela w Wiedniu w 1739 roku. Jak trafił do Wiednia, nie wiadomo. Spekuluje się, że został wysłany przez Hernána Cortésa jako hołd dla króla Hiszpanii Karola I w 1519 roku. Karol mianował Cortésa gubernatorem i kapitanem generalnym nowo podbitego terytorium Meksyku. Od tego czasu znajduje się on w Europie. W 1744 r. Götze przekazał go Bibliotece Królewskiej w Dreźnie, państwowej bibliotece Saksonii. Biblioteka po raz pierwszy opublikowała kodeks w 1848 roku.

Biblioteka, która przechowywała kodeks, została zbombardowana i doznała poważnych uszkodzeń podczas II wojny światowej. Drezdeński kodeks został poważnie uszkodzony przez wodę podczas burz pożarowych w Dreźnie; 12 stron kodeksu zostało uszkodzonych, a inne części kodeksu uległy zniszczeniu. Po tych uszkodzeniach kodeks został pieczołowicie odrestaurowany. Pomimo tego według historyka Salvadora Toscano jest on nadal wierną reprezentacją prekognicji i elegancji starożytnych Majów.

Opis

Kodeks Drezdeński jest uważany za najbardziej kompletny z czterech pozostałych amerykańskich kodeksów. Kodeks Drezdeński jest wykonany z papieru Amatl („kopó”, kora figowa, która została spłaszczona i pokryta pastą wapienną), podwojony w fałdach w akordeonowej formie składanych tekstów. Kodex z papieru kory jest pokryta drobnym stiuku lub gesso i jest osiem cali wysokości na jedenaście stóp długości.

Kodeks Drezdeński został napisany przez ośmiu różnych skrybów przy użyciu obu stron. Wszyscy oni mieli swój własny, szczególny styl pisania, glify i tematykę. Łącznie kodeks liczy 74 strony. Jego obrazy zostały namalowane z niezwykłą wyrazistością przy użyciu bardzo cienkich pędzli. Podstawowe kolory używane z barwników roślinnych dla kodeksu były czerwony, czarny i tak zwany Mayan blue.

Kodeks Drezdeński zawiera tablice astronomiczne o wyjątkowej dokładności. W kodeksie znajdują się almanachy, tablice astronomiczne i astrologiczne, a także odniesienia religijne. The specyficzny bóg odniesienie mieć do z 260 dzień rytuał liczenie dzielić w kilka sposób. Kodeks Drezdeński zawiera przepowiednie dla rolnictwa korzystne dla czasu. Ono mieć informacja na deszczowy sezon, powódź, choroba i medycyna. Wydaje się również pokazywać koniunkcje gwiazdozbiorów, planet i Księżyca. Najbardziej znany jest z tabeli Wenus.

Cykl Wenus

Cykl Wenus był ważnym kalendarzem dla Majów, a wiele informacji na ten temat znajduje się w kodeksie drezdeńskim. Wydaje się, że dwory Majów zatrudniały wykwalifikowanych astronomów, którzy potrafili obliczyć cykl Wenus. W kodeksie drezdeńskim znajduje się sześć stron poświęconych dokładnym obliczeniom położenia Wenus. Majowie byli w stanie osiągnąć taką dokładność dzięki uważnym obserwacjom prowadzonym przez wiele stuleci. Cykl Wenus był szczególnie ważny, ponieważ Majowie wierzyli, że jest on związany z wojną i używali go do przepowiadania odpowiednich czasów (astrologia elekcyjna) na koronacje i wojny. Władcy Majów planowali, że wojny rozpoczną się, gdy Wenus wzejdzie. Majowie mogli również śledzić ruchy innych planet, w tym Marsa, Merkurego i Jowisza.

Kodeks Madrycki

Kodeks Madrycki (a.k.a. Codex Tro-Cortesianus), choć wykonany z gorszą starannością, jest jeszcze bardziej zróżnicowany niż Kodeks Drezdeński i jest dziełem ośmiu różnych skrybów. Znajduje się on w Museo de América w Madrycie, w Hiszpanii, skąd być może został odesłany na dwór królewski przez Hernána Cortésa. Zawiera 112 stron, które zostały podzielone na dwie osobne części, znane jako Troano Codex i Cortesianus Codex. Zostały one ponownie połączone w 1888 roku. Proweniencja tego kodeksu pochodzi z Tayasal, ostatniego miasta Majów, które zostało zdobyte w 1697 r.

Kodeks Paryski

Kodeks Paryski (a.k.a. Codex Peresianus) zawiera przepowiednie dla tuns i katuns (patrz Kalendarz Majów), jak również zodiak Majów, a zatem w obu aspektach jest podobny do Ksiąg Chilam Balam. Kodex pojawia się po raz pierwszy w 1832 r. jako nabytek francuskiej Bibliothèque Impériale (później Bibliothèque Nationale, czyli Biblioteki Narodowej) w Paryżu. Trzy lata później pierwsza jego reprodukcja została przygotowana dla lorda Kingsborough przez jego lombardzkiego artystę Agostino Aglio. Oryginalny rysunek zaginął, ale jego kopia przetrwała wśród niepublikowanych arkuszy próbnych Kingsborougha, przechowywanych w kolekcji w Newberry Library w Chicago.

Choć sporadycznie wspominano o nim przez następne ćwierć wieku, jego trwałe „ponowne odkrycie” przypisuje się francuskiemu orientaliście Leónowi de Rosny, który w 1859 roku wydobył kodeks z kosza ze starymi papierami, ukrytego w kącie komina w Bibliothèque Nationale, gdzie leżał porzucony i najwyraźniej zapomniany. W związku z tym jest w bardzo złym stanie. Znaleziono go zawiniętego w papier z napisem Pérez, prawdopodobnie w odniesieniu do Jose Péreza, który w 1859 roku opublikował dwa krótkie opisy anonimowego wówczas kodeksu. De Rosny początkowo nadał mu nazwę Codex Peresianus („Codex Pérez”) po jego identyfikującej obwolucie, ale w odpowiednim czasie kodeks stał się bardziej znany jako Kodeks Paryski.

De Rosny opublikował wydanie faksymilowe kodeksu w 1864 roku. Pozostaje on w posiadaniu Bibliothèque Nationale.

Kodeks Groliera

Podczas gdy pozostałe trzy kodeksy były znane uczonym od XIX wieku, kodeks Groliera (a.k.a. Grolier Fragment) pojawił się dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku. Ten czwarty kodeks Majów został podobno znaleziony w jaskini, ale kwestia jego autentyczności do dziś nie została rozstrzygnięta w sposób zadowalający wszystkich. Dr José Saenz, meksykański kolekcjoner, kupił fragment kodeksu i pozwolił Michaelowi Coe pokazać go w Grolier Club w Nowym Jorku, od czego wzięła się nazwa fragmentu. Kodeks został później podarowany rządowi meksykańskiemu.

Kodeks jest naprawdę fragmentem 11 stron. Obecnie znajduje się on w muzeum w Meksyku, ale nie jest wystawiony na widok publiczny. Jego zeskanowane zdjęcia są dostępne w sieci. Strony są znacznie mniej szczegółowe niż w innych kodeksach. Każda strona przedstawia bohatera lub boga, zwróconego w lewą stronę. Na górze każdej strony jest numer. W dół na lewo od każdej strony są co wydaje się być lista dat.

Inne Maya kodeksy

Given rzadkość i znaczenie tych książek, pogłoski o znalezieniu nowych często rozwijać zainteresowanie. Wykopaliska archeologiczne na stanowiskach Majów ujawniły wiele prostokątnych brył gipsu i płatków farby, najczęściej w grobowcach elit. Bryły te są pozostałością po kodeksach, w których cała materia organiczna uległa rozkładowi. Kilka bardziej spójnych z tych brył zostało zachowanych, z niewielką nadzieją, że jakaś technika, która zostanie opracowana przez przyszłe pokolenia archeologów, może być w stanie odzyskać jakieś informacje z tych pozostałości starożytnych stron. Najstarsze znane kodeksy Majów zostały znalezione przez archeologów jako ofiary z pochówków w wykopaliskach w Uaxactun, Guaytán w San Agustín Acasaguastlán i Nebaj w Quiché w Gwatemali, w Altun Ha w Belize i w Copán w Hondurasie. Sześć przykładów książek Majów odkrytych podczas wykopalisk pochodzi z okresu wczesnoklasycznego (Uaxactún i Altun Ha), późnoklasycznego (Nebaj, Copán) i wczesnoklasycznego (Guaytán). Niestety, wszystkie zostały zmienione przez ciśnienie i wilgoć podczas wielu lat spędzonych w ziemi, eliminując organiczne podłoże i redukując wszystkie do nieotwieralnych mas lub zbiorów bardzo małych płatków i fragmentów oryginalnego wapiennego szlifu i wielobarwnego malarstwa. Rezultatem jest, niestety, więcej starych książek, które prawdopodobnie nigdy nie zostaną przeczytane.

Fałszerstwa

Od początku dwudziestego wieku, różne fałszerstwa o różnej jakości zostały wyprodukowane; te rzadko oszukały poważnych uczonych, ale kolekcjonerzy sztuki często generowali zyski dla fałszerzy (na początku dwudziestego wieku, dwa misternie sfałszowane kodeksy były w kolekcji Williama Randolpha Hearsta). Kiedy Grolier po raz pierwszy pojawił się na powierzchni, wielu wybitnych majanistów uważało, że jest to prawdopodobnie niezwykle sprytne fałszerstwo; i chociaż bardziej szczegółowe badania przekonały wielu o jego autentyczności, poważne wątpliwości nadal pozostają.

Zobacz także

• Kodeksy Azteków
• Kodeks
• Cywilizacja Majów
• papier

Notatki

• Anzovin, Steven, et al. Famous First Facts International Edition. Bronx, NY: H. W. Wilson Company, 2000. ISBN 0824209583
• Aveni, Anthony F. Empires of Time. London: Tauris Parke Paperbacks, 2000. ISBN 1860646026
• Burns, Marna. The Complete Book of Handcrafted Paper. Mineola, NY: Courier Dover Publications, 2004. ISBN 048643544X.
• del Castilloa, H. Calvo. et al. The Grolier Codex: A PIXE & RBS Study of the Possible Maya Document, Proceedings of the XI International Conference on PIXE and its Analytical Applications, Puebla, Mexico, May 25-29, 2007. Retrieved October 9, 2008.
• Coe, Michael D. Złamanie kodu Majów. London: Thames & Hudson, 1992. ISBN 0500050619.
• Marhenke, Randa. The Ancient Maya Codices. Pismo hieroglificzne Majów. MAMSI. Retrieved October 8, 2008.
• Ruggles, Clive L. N. Ancient Astronomy. ABC-CLIO, 2005, ISBN 1851094776
• Sharer, Robert J. et al, The Ancient Maya. Stanford University Press, 2006. ISBN 0804748179
• Sharer, Robert J. and with Loa P. Traxler. The Ancient Maya, wydanie 6 (w pełni poprawione). Stanford, CA: Stanford University Press, 2006. ISBN 0804748160.
• Stuart, George E. 1992, „Quest for Decipherment: A Historical and Biographical Survey of Maya Hieroglyphic Decipherment,” 1-64. in Elin C. Danien and Robert J. Sharer, eds. New Theories on the Ancient Maya. (University Museum Monograph series, no. 77.) Philadelphia: University Museum, University of Pennsylvania, ISBN 0924171138.
• Teresi, Dich. Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science-from the Babylonians to the Maya. Simon and Schuster, 2002. ISBN 0684837188
• Thompson, J. Eric. A Commentary on the Dresden Codex: A Maya Hieroglyphic Book. Philadelphia: American Philosophical Society, 1972.
• Wiedemann, Hans G., with Klaus-Werner Brzezinka, Klaus Witke, and Ingolf Lamprecht. 2007. „Thermal and Raman-spectroscopic analysis of Maya Blue carrying artefacts, especially fragment IV of the Codex Huamantla.” Thermochimica Acta 456 (1): 56-63.
• De Zorita, Alonso. Życie i praca w starożytnym Meksyku: The Brief and Summary Relation of the Lords of New Spain, Translated by Benjamin Keen. (oryginał 1963) reprint University of Oklahoma Press, 1994. ISBN 0806126795
• Ten artykuł zawiera tekst z Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, publikacji znajdującej się obecnie w domenie publicznej.

Wszystkie linki pobrane 7 września 2018 r.

• The Construction of the Codex In Classic- and Postclassic-Period Maya Civilization Maya Codex and Paper Making
• The Dresden codex FAMSI.org.
• Kompletny kodeks drezdeński jako JPG, FAMSI.org.
• The Madrid Codex.FAMSI.org.
• Kompletny kodeks paryski jako PDF. FAMSI.org.
• Complete Grolier Codex as JPG.mayavase.com.