Obawy dotyczące związku między stosowaniem leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży a autyzmem pojawiły się, gdy w dwóch badaniach epidemiologicznych wykazano związek między prenatalną ekspozycją na leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu u potomstwa (ASD; Croen i wsp. 2011, Rai i wsp., 2013). Jednym z istotnych ograniczeń tych wcześniejszych badań jest fakt, że zaburzenia psychiczne rodziców same w sobie wiążą się ze zwiększonym ryzykiem ASD u potomstwa, a badania te nie mogły rozróżnić skutków ekspozycji na leki od konsekwencji leżącej u podstaw choroby psychicznej matki.
Od tego czasu przeprowadzono szereg badań, które nie wykazały związku między prenatalną ekspozycją na SSRIs a ryzykiem ASD. W nowym badaniu opublikowanym w JAMA Psychiatry ponownie przyjrzano się występowaniu ASD u dzieci narażonych nie tylko na SSRI, ale także na inne leki psychotropowe, które modulują układy neuroprzekaźników.
W tym badaniu typu case-control naukowcy przeanalizowali dane z izraelskiej organizacji opieki zdrowotnej, które obejmowały dzieci urodzone między 1 stycznia 1997 a 31 grudnia 2007 roku. Zamiast skupiać się na rodzaju stosowanych leków (np. antydepresanty, leki przeciwpsychotyczne), badacze zdefiniowali 34 grupy leków wpływających na różne układy neuroprzekaźników (np. agoniści receptora opioidowego kappa, agoniści receptora muskarynowego 2), które były przepisywane kobietom w ciąży w tej próbie. Dzieci prenatalnie eksponowane na leki porównywano z dziećmi nieeksponowanymi. Obliczono współczynniki zagrożeń (HR) i 95% CI ryzyka ASD związanego z ekspozycją prenatalną i skorygowano je o różne zmienne zakłócające (np, rok urodzenia, wiek matki, historia zaburzeń psychiatrycznych i neurologicznych u matki).
Próba analityczna obejmowała 96 249 dzieci (1405 z diagnozą ASD i 94 844 dzieci z grupy kontrolnej; średni wiek przy obserwacji, 11,6 lat; 48,8% kobiet).
W przypadku większości z 34 grup leków analizowanych w tym badaniu, w tym SSRI, innych rodzajów leków przeciwdepresyjnych i leków przeciwpsychotycznych, badacze nie zaobserwowali związku między prenatalną ekspozycją na leki a ryzykiem wystąpienia ASD. Jedna grupa leków w tej próbie była związana z istotnym statystycznie wzrostem szacowanego ryzyka ASD. Narażenie na antagonistów neuronalnego nikotynowego receptora acetylocholiny było związane z wyższym szacunkowym ryzykiem ASD (HR,?12,94; 95% CI, 1,35-124,25; P?=?,03). Ta kategoria leków obejmuje leki przeciwdrgawkowe (prymidon, biperiden, fenobarbital) i metadon.
Innym interesującym odkryciem było to, że matki z większą liczbą diagnoz (medycznych i psychiatrycznych) miały większe ryzyko urodzenia dziecka z ASD. Chociaż nie możemy wyciągnąć wniosków dotyczących charakteru tego związku, podkreśla on wyzwania, przed którymi stoimy w odniesieniu do rozróżnienia wkładu podatności genetycznej, ekspozycji środowiskowych, leków i chorób matki w rozwój ASD.
W badaniu tym zastosowano nowatorskie podejście do pomiaru ryzyka związanego z prenatalną ekspozycją na leki. Skupiając się na mechanizmach działania leków, a nie na typach lub klasach leków, badacze starają się zminimalizować wpływ podstawowych wskazań do stosowania danego leku. Jest to szczególnie ważne w zrozumieniu ryzyka związanego z ekspozycją na leki przeciwdepresyjne, ponieważ czynniki genetyczne, które zwiększają podatność na chorobę depresyjną (a tym samym mogą być związane ze stosowaniem leków przeciwdepresyjnych), wydają się w pewnym stopniu pokrywać z czynnikami genetycznymi, które zwiększają podatność na ASD.
Nie ma czegoś takiego jak doskonałe badanie, jeśli chodzi o bezpieczeństwo reprodukcyjne leków. W takim badaniu dokonalibyśmy randomizacji ciężarnych kobiet do leczenia lekiem lub placebo i ocenili wyniki. Oczywiście nie jest to możliwe i dlatego jesteśmy zdani na interpretację danych z niedoskonałych badań o odmiennej metodologii, aby ocenić bezpieczeństwo reprodukcyjne różnych leków.
Nie jest to w żadnym razie samodzielne badanie, jednak dołącza ono do rosnącej literatury, która nie potwierdza związku między prenatalną ekspozycją na leki przeciwdepresyjne a zwiększonym ryzykiem ASD u potomstwa.
Ruta Nonacs, MD PhD
Association of Autism Spectrum Disorder With Prenatal Exposure to Medication Affecting Neurotransmitter Systems.
Janecka M, Kodesh A, Levine SZ, Lusskin SI, Viktorin A, Rahman R, Buxbaum JD, Schlessinger A, Sandin S, Reichenberg A. JAMA Psychiatry. 2018 Oct 31.
.