Wolne Państwo Kongo, franc. État Indépendant du Congo, dawne państwo w Afryce zajmujące niemal całe dorzecze rzeki Kongo, współistniejące ze współczesną Demokratyczną Republiką Konga. Powstało w latach 80. XIX wieku jako prywatny holding grupy europejskich inwestorów z Leopoldem II, królem Belgów na czele. Król zwrócił uwagę na ten region podczas eksploracji rzeki Kongo przez Henry’ego (później Sir Henry’ego) Mortona Stanleya w latach 1874-77. W listopadzie 1877 Leopold utworzył Komitet Studiów Górnego Konga (Comité d’Études du Haut Congo, później przemianowany na Association Internationale du Congo), aby otworzyć wnętrze Afryki na europejski handel wzdłuż rzeki Kongo. W latach 1879-1882, pod auspicjami komitetu, Stanley założył stacje w górnym Kongo i rozpoczął negocjacje z lokalnymi władcami. Do 1884 r. Association Internationale du Congo podpisało traktaty z 450 niezależnymi jednostkami afrykańskimi i na tej podstawie zapewniało sobie prawo do rządzenia całym terytorium jako niezależne państwo. Na Berlińskiej Konferencji Afryki Zachodniej w latach 1884-85 jego nazwa stała się Wolnym Państwem Kongo, a europejskie mocarstwa uznały Leopolda za jego suwerena.
Encyclopædia Britannica, Inc.
Leopold rozszerzył swoją militarną kontrolę nad interiorem na początku lat 90. XIX wieku. Arabscy handlarze niewolników z regionu rzeki Lualaba ulegli w 1890 r., kiedy ich przywódca Tippu Tib wyjechał do Zanzibaru. Katanga, bogata w miedź i inne minerały, upadła w 1891 r. po tym jak wojska Leopolda zastrzeliły władcę, Msiri. Późniejsze rebelie zostały stłumione. Połączenia transportowe do wnętrza kraju zostały ustanowione wraz z budową (1890-98) linii kolejowej omijającej rwące rzeki Kongo poniżej Stanley (obecnie Malebo) Pool; górny bieg rzeki i jej dopływy były żeglowne przez parowiec.
Reżim, pod nieograniczoną kontrolą osobistą Leopolda, stał się notoryczny w traktowaniu Kongijczyków. Praca przymusowa była wykorzystywana do zbierania dzikiego kauczuku, oleju palmowego i kości słoniowej. Stosowano bicie i chłostę, aby zmusić wioski do spełnienia limitów zbioru kauczuku, a także branie zakładników: jedną z metod stosowanych przez agentów Leopolda było porywanie rodzin kongijskich mężczyzn, którzy następnie byli zmuszani do spełniania limitów pracy (często nieosiągalnych) w celu zapewnienia uwolnienia ich rodzin. Bunt Kongijczyków wywoływał szybką i ostrą reakcję prywatnej armii Leopolda, Force Publique (bandy afrykańskich żołnierzy dowodzonej przez europejskich oficerów), która paliła wioski i zabijała rodziny buntowników. Oddziały Force Publique znane były również z obcinania rąk Kongijczykom, w tym dzieciom. To okaleczanie służyło nie tylko jako kara i metoda dalszego terroryzowania Kongijczyków, ale także jako środek (zbieranie odciętych rąk), dzięki któremu żołnierze mogli udowodnić swoim dowódcom, że aktywnie tłumią działalność rebeliancką. Brutalność była powszechna w kopalniach i na plantacjach. Mówi się, że populacja całego państwa zmniejszyła się z około 20 milionów do 8 milionów.
Prawda o brutalnym reżimie Leopolda w końcu się rozeszła, głównie dzięki wysiłkom Congo Reform Association, organizacji założonej przez obywateli brytyjskich na początku XX wieku. W końcu oburzenie ludzi w Wielkiej Brytanii i innych częściach Europy wzrosło tak bardzo, że Leopold został zmuszony do przekazania swojej władzy w Kongo rządowi belgijskiemu. W 1908 roku Wolne Państwo Konga zostało zniesione i zastąpione Kongiem Belgijskim, kolonią kontrolowaną przez belgijski parlament.