A bird on the edge: the story of the chough and how it speaks for people

Image by Snowmanradio under Creative Commons BY-SA 4.0 license A red-billed Chough. De kauw is verreweg het minst voorkomende lid van de kraaienfamilie (corvidae) in Groot-Brittannië en Ierland. Tot de andere leden behoren de veel voorkomende zwarte kraai, klapekster, ekster, roek en kauw, maar ook de heimelijke maar wijdverspreide gaai en een groeiende populatie raven. De kauw komt daarentegen slechts op enkele afgelegen plaatsen langs de Atlantische kust voor, vaak ver van menselijke bewoning. Volgens de legende zou Koning Arthur, toen hij werd “gedood”, niet zijn gestorven, maar zijn veranderd in een kauw, waarvan de bloedrode snavel en poten herinneren aan de daad

Daaruit volgt ook het verhaal dat wie een kauw doodt, pech heeft. Het is onmogelijk om te weten hoe oud dit verhaal werkelijk is, omdat de legende van Koning Arthur vertroebeld wordt door de weinige kennis die we hebben van de periode die gewoonlijk de Donkere Middeleeuwen genoemd wordt. Als hij geleefd heeft, zou dat rond het einde van de 6e en het begin van de 7e eeuw zijn geweest. Zekerder is dat zijn legende sterk verbonden is met de plaats van Tintagel aan de Atlantische kust in het noorden van Cornwall, waar zowel Arthur als de korenaar iconen van het graafschap zijn geworden.

Afbeelding vrij van auteursrechten: Schilderij van James Archer De dood van koning Arthur door James Archer (1860).

Een Cornish icoon

De afbeelding van de kauw zit uitdagend bovenop het wapenschild van het graafschap Cornwall, geflankeerd door de afbeeldingen van een visser en een tinmijnwerker, allen verenigd door het motto ‘één en allen’. Deze drie elementen van het wapenschild zijn ontworpen om de essentie van Cornwall weer te geven; als een gecombineerd geheel zijn zij onmiskenbaar Cornish. Hoewel de kauw al eeuwenlang nauw verbonden is met Cornwall (in het Welsh wordt hij Brân Gernyw genoemd, “de kraai van Cornwall”) is het pas de laatste jaren dat de kauw zo’n prominente plaats heeft verworven als icoon van Cornwall.

Copyright: ID 53688963 © Tonympix | Dreamstime.com Het wapenschild van Cornwall.

Het wapen werd pas in april 1939 officieel verleend en het wapen voor het hertogdom Cornwall, dat met twee van de vogels is getooid, werd nog recenter verleend in juni 1968. Wat kan de reden zijn voor deze toegenomen bekendheid? De Chough lijkt zeker steeds belangrijker te zijn geworden in het verwoorden van het verhaal van Cornwall en zijn bevolking, maar om dit te begrijpen moeten we iets meer weten over de geschiedenis en de geografie van de Chough.

Het lijkt erop dat de Chough altijd een kustvogel is geweest, maar uit 19e eeuwse verslagen blijkt duidelijk dat hij nu veel minder wijdverbreid is dan hij was en dat zijn populatie in de tweede helft van de 19e eeuw dramatisch is gedaald. Zoals Richard Rolfe in 1966 schreef:

‘Onderzoek van oude registers onthult veel gevallen van schietgrage schutters die grote zakken met kuikens bemachtigen. Er is geen reden om eraan te twijfelen dat de Chough altijd zo vertrouwelijk is geweest als nu. Deze eigenschap kan geleid hebben tot het afschieten van relatief meer kuikens dan van andere vogels.’

Rolfe stelt verder dat naarmate de kuikens zeldzamer werden, ook hun eieren waardevoller werden voor een lucratieve verzamelhandel rond de eeuwwisseling van de 20e eeuw. Zelfs met het begin van een meer verlichte vogelbescherming rond de jaren 1920 bleef het aantal kuikens gestaag afnemen en als gevolg daarvan verplaatste de vogel zich naar het westen. Deze verschuiving naar het westen had minder te maken met vervolging, maar meer met de veranderende landbouwpraktijken en de voedingsgewoonten van de ploeg.

Afbeelding door Adrian Platt. onder Creative Commons BY-SA 4.0 licentie De ploeg voedt zich voornamelijk met een dieet van bodembewonende ongewervelden en zijn ondiepe sondeermethode vereist een combinatie van dichtbegroeide grasmatten en arme, ondiepe grond. Dergelijke omstandigheden worden in de hand gewerkt door de kustwind en het zoutgehalte, die er beide ook voor zorgen dat de bodem in de winter niet bevriest. Maar deze omstandigheden worden ook mogelijk gemaakt door traditionele praktijken van begrazing met lage dichtheid, een landbouwpraktijk die tegen het midden van de 20e eeuw snel aan het uitsterven was, vooral op de snel industrialiserende velden in het oosten van Groot-Brittannië. Langs de rotsachtige en door weer en wind geteisterde Atlantische kusten bleven echter gebieden met een lagere graasdichtheid bestaan, die een zeldzame maar ideale habitat boden voor de kuikens om te overleven en zich voort te planten op enkele plaatsen langs de kusten van West-Schotland en Ierland, alsmede in Wales en op het eiland Man.

In Cornwall ging het de kuikens echter niet zo goed en het laatste paar broedde er in 1947 en verdween helemaal aan het begin van de jaren zeventig. Het is dus mogelijk om de opkomst van de kuikens als icoon van Cornwall bijna precies te traceren met hun verdwijning als standvogels vanaf het midden van de 20e eeuw. Zoals bij zovele dieren lijkt het erop dat zijn waarde voor de mens pas duidelijk werd toen hij uit hun zicht verdween. De iconische waarde van de kiekendief voor Cornwall ligt echter niet alleen in zijn Cornishness. Nog belangrijker is de manier waarop hij Cornwall met andere plaatsen verbindt en de dynamische geografie van gedeelde cultuur en etniciteit articuleert.

Een vogel die ‘spreekt’ voor een volk

De campagne voor Cornwallse onafhankelijkheid is grotendeels gebaseerd op zijn identiteit als een moderne Keltische natie. De term “Keltisch” is betrekkelijk modern en het idee dat het voor een aparte groep mensen zou spreken, ontstond pas in de 19e eeuw. Maar het idee van een Keltische identiteit is gebaseerd op veel oudere culturele en linguïstische tradities en hun onderscheid met die van de Angelsaksen.

De Angelsaksen werden gevormd uit verschillende Germaanse groepen die na de ineenstorting van de Romeinse heerschappij vanuit het vasteland van Europa in Groot-Brittannië aankwamen en de relatie die zich uit deze cohabitatie ontwikkelde wordt algemeen gekarakteriseerd als een van dominante Angelsaksen die de taal en cultuur van gemarginaliseerde “Kelten” naar het westen duwden. Deze Keltische marginalisatie vertoont duidelijk enige gelijkenis met die van de kievit, maar pas wanneer men een kaart bekijkt van de verspreiding van de kievit en een kaart van de Keltisch sprekende gebieden, wordt dit heel overtuigend.

Vrij van auteursrechten: Afbeelding door Yomangani. Verspreiding van de kiekendief.Afbeelding door QuartierLatin1968. onder Creative Commons BY-SA 4.0 licentie Keltisch sprekende gebieden.

De kaart rechts toont de van oudsher Keltisch sprekende gebieden in lichtgroen en de donkergroene gebieden als de plaatsen waar tot op de dag van vandaag Keltisch gesproken wordt, wat duidt op een duidelijke opmars naar de westelijke randen. Deze “Keltische naties” omvatten Schotland, Ierland, Wales, Cornwall, het eiland Man en Bretagne in Noord-Frankrijk en het zijn de Atlantische kusten van deze specifieke locaties waar de kriel zich aan is blijven vastklampen. Toen in 2002, na een afwezigheid van meer dan 50 jaar, een paartje korenhoesters, waarvan wordt aangenomen dat ze afkomstig zijn van Ierse of Bretonse populaties, in Cornwall aankwamen en er broedden, werden zij beschouwd als spreekbuis van een natie en bevestigden zij de plaats van Cornwall naast zijn Keltische neven. Severin Carrell schreef destijds in The Independent:

De ontdekking heeft de Cornish nationalisten, die campagne voeren voor een gedeconcentreerd parlement, in verrukking gebracht. “Dit zal worden gezien als een symbool van hoop,” zei Dr Loveday Jenkin van de nationalistische partij Mebyon Kernow. “De heropstanding van de kiek is een symbool van de heropkomst van de Cornish natie.”

Een sterkere claim voor de betekenis van de kiek is nauwelijks denkbaar om dit bijzonder menselijke verhaal van taal, cultuur en identiteit en de geschiedenissen en geografieën die hen samenbinden, vast te leggen en te verwoorden. Het is een verhaal van een gemarginaliseerde bevolking die zich letterlijk en figuurlijk vastklampt aan de rand van een continent en hoe kracht wordt gewonnen uit kleine maar uitdagende gemeenschappen die mensen, en kuikens, en plaatsen met elkaar verbinden.