Alles wat je moet weten over de branden in het Amazonegebied

Recordbrekende branden doorkruisen het Amazonegebied – een ecosysteem waarvan de hele wereld afhankelijk is. The Verge zal deze pagina bijwerken met nieuws en analyses over de branden en de gevolgen die kunnen blijven hangen als de as eenmaal is neergedaald.

Inhoudsopgave:

• Waarom brandt de Amazone?
• Waarom is dit een groot probleem?
• Waarom is dit politiek een hot topic?
• Hoe worden de branden bestreden?

Waarom brandt de Amazone?

Een ongekend aantal branden woedde in 2019 in heel Brazilië en intensiveerde in augustus. Die maand meldde het Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE) van het land dat er meer dan 80.000 branden waren, het meeste dat het ooit had geregistreerd. Het was een sprong van bijna 80 procent in vergelijking met het aantal branden dat het land in dezelfde periode in 2018 meemaakte. Meer dan de helft van die branden vond plaats in het Amazonegebied.

Het aantal branden nam in september af, nadat president Jair Bolsonaro boog voor de toenemende druk om de vlammen aan te pakken en een verbod van 60 dagen aankondigde op het stichten van branden om land vrij te maken. Er werden enkele uitzonderingen gemaakt voor inheemse volkeren die zelfvoorzienende landbouw beoefenen en degenen die van milieuautoriteiten toestemming hebben gekregen om gecontroleerd te branden om grotere branden te voorkomen.

“Dit zijn opzettelijke branden om het bos vrij te maken,” vertelt Cathelijne Stoof, coördinator van het Fire Center aan de Wageningen Universiteit (WUR) in Nederland, aan The Verge. “Men wil van het bos af om landbouwgrond te maken, voor mensen om vlees te eten.” De INPE ontdekte dat de ontbossing in het Braziliaanse Amazonegebied in 2019 een hoogtepunt in 11 jaar bereikte.

“Het lijdt geen twijfel dat deze toename van de vuuractiviteit gepaard gaat met een sterke toename van de ontbossing,” vertelde Paulo Artaxo, een atmosferisch fysicus aan de Universiteit van São Paulo, aan Science Magazine. Hij legde uit dat de branden zich uitbreiden langs de grenzen van nieuwe landbouwontwikkeling, wat vaak wordt gezien bij branden die verband houden met boskap.

De regering van president Jair Bolsonaro, die had beloofd om de Amazone open te stellen voor meer ontwikkeling, heeft geprobeerd de aandacht af te leiden van ontbossing. Bolsonaro wees aanvankelijk met een beschuldigende vinger naar NGO’s die zich verzetten tegen zijn beleid voor het naar verluidt opzettelijk stichten van branden uit protest, zonder enig bewijs te leveren om zijn bewering te staven. In augustus ontsloeg hij de directeur van het Nationaal Instituut voor Ruimte Onderzoek over een geschil met betrekking tot gegevens die de sterke stijging van de ontbossing laten zien die heeft plaatsgevonden sinds Bolsonaro aan de macht kwam. Op 20 augustus tweette de Braziliaanse minister van Milieu, Ricardo Salles, dat droog weer, wind en hitte ervoor zorgden dat de branden zich zo wijd konden verspreiden. Maar zelfs tijdens het droge seizoen zijn grote branden geen natuurlijk fenomeen in het tropische ecosysteem van de Amazone.

Waarom is dit een groot probleem?

Iedereen op de planeet profiteert van de gezondheid van de Amazone. Doordat de bomen kooldioxide opnemen en zuurstof afgeven, speelt het Amazonegebied een grote rol bij het uit de atmosfeer halen van broeikasgassen die de aarde opwarmen. Zonder Amazone versnelt de klimaatverandering. Maar naarmate ’s werelds grootste regenwoud wordt weggevreten door houtkap, mijnbouw en agribusiness, is het misschien niet in staat om dezelfde buffer te bieden.

“De Amazone kocht je wat tijd die het niet meer gaat kopen”, vertelde Carlos Quesada, een wetenschapper aan het Nationaal Instituut voor Amazoneonderzoek van Brazilië, Public Radio International in 2018. Wetenschappers waarschuwen dat het regenwoud een omslagpunt kan bereiken, en kan veranderen in iets dat meer op een savanne lijkt wanneer het zichzelf niet langer als regenwoud kan handhaven. Dat zou betekenen dat het niet meer in staat is om bijna net zoveel koolstof op te nemen als het nu doet. En als de Amazone zoals wij die kennen sterft, zal dat niet in stilte gaan. Als de bomen en planten vergaan, komen er miljarden tonnen koolstof vrij die al tientallen jaren zijn opgeslagen – waardoor het bijna onmogelijk wordt om aan een klimaatramp te ontsnappen.

Natuurlijk zullen degenen die het dichtst bij de branden staan de meest directe gevolgen ondervinden. De rook van de branden werd zo erg dat het op 20 augustus in São Paulo dag in nacht leek te veranderen. De inwoners zeggen dat de luchtkwaliteit het nog steeds moeilijk maakt om te ademen. Bovendien bleek uit een grootschalig wereldwijd onderzoek naar luchtverontreiniging dat van de twee dozijn landen die werden geobserveerd, Brazilië een van de scherpste stijgingen in sterftecijfers vertoonde wanneer er meer roet in de lucht is.

En omdat vuur geen natuurlijk fenomeen is in de regio, kan het een buitenproportionele impact hebben op lokale planten en dieren. Een op de tien diersoorten op aarde noemen de Amazone hun thuis, en deskundigen verwachten dat zij op korte termijn dramatisch door de branden zullen worden getroffen. In de Amazone zijn planten en dieren “uitzonderlijk gevoelig” voor vuur, zegt Jos Barlow, professor in de natuurbeschermingswetenschappen aan de Lancaster University in het Verenigd Koninkrijk, in een e-mail aan The Verge. Volgens Barlow kunnen zelfs branden van lage intensiteit met vlammen van slechts 30 centimeter hoog tot de helft van de verbrande bomen in een tropisch regenwoud doden.

Waarom is dit politiek een hot topic?

Toen Jair Bolsonaro campagne voerde voor het ambt als een extreem-rechtse kandidaat, riep hij op om minder land in de Amazone opzij te zetten voor inheemse stammen en behoud, en het in plaats daarvan gemakkelijker te maken voor de industrie om in het regenwoud te komen. Sinds zijn verkiezing in oktober 2018 heeft Bolsonaro het ministerie van Landbouw belast met de afbakening van inheemse gebieden in plaats van het ministerie van Justitie, in wezen “de vos het kippenhok laten overnemen”, volgens een wetgever. Zijn beleid is politiek populair bij de industrie en de landbouwbelangen in Brazilië, ook al wordt het veroordeeld door Braziliaanse milieugroeperingen en oppositieleden. Honderden inheemse vrouwen bestormden op 13 augustus de hoofdstad van het land om te protesteren tegen Bolsonaro’s terugschroeving van het milieu en de oprukkende ontwikkeling van inheems land. De hashtag #PrayforAmazonia ontplofte op Twitter.

Over 60 procent van het Amazonegebied is te vinden binnen de grenzen van Brazilië, waardoor de natie een enorme hoeveelheid invloed heeft op de regio. Het is niet verrassend dat de branden internationale aandacht hebben gevraagd voor de benarde toestand van de Amazone en het milieubeleid van Bolsonaro onder vuur hebben genomen.

De Franse president Emmanuel Macron heeft op Twitter opgeroepen tot actie en heeft aangedrongen op internationale spoedbesprekingen over de Amazone tijdens de G7-top. Op 26 augustus boden de zeven grootste economieën ter wereld Brazilië meer dan 22 miljoen dollar aan om het land te helpen de branden onder controle te krijgen. Bolsonaro wees het geld onmiddellijk af en beschuldigde Macron er op Twitter van Brazilië als een kolonie te behandelen. Sommigen in Brazilië, waaronder Bolsonaro, zien de internationale hulp als een aanval op de soevereiniteit van Brazilië, en zijn recht om te beslissen hoe het land binnen zijn grenzen te beheren.

President Donald Trump, aan de andere kant, feliciteerde Bolsonaro met zijn behandeling van de branden. “Hij werkt heel hard aan de Amazonebranden en doet in alle opzichten geweldig werk voor de bevolking van Brazilië,” tweette hij op de 27e.

Bolsonaro heeft sindsdien gezegd dat hij de deal zal heroverwegen, zolang Macron zijn “beledigingen” terugneemt en Brazilië controle heeft over hoe het geld wordt besteed. Op de 27e accepteerde Bolsonaro 12,2 miljoen dollar aan hulp van het Verenigd Koninkrijk.

Hoe worden de branden bestreden?

Na weken van internationale en interne druk, heeft Bolsonaro op 24 augustus het leger ingezet om te helpen bij de bestrijding van de branden, waarbij 44.000 troepen naar zes staten werden gestuurd. Reuters meldde de volgende dag dat gevechtsvliegtuigen de vlammen aan het blussen waren.

“Het is een complexe operatie. We hebben veel uitdagingen,” vertelt Paulo Barroso aan The Verge. Barroso is de voorzitter van het nationale bosbrandbeheercomité van de Nationale Liga van Militaire Brandweerkorpsen in Brazilië. Hij heeft drie decennia doorgebracht met het bestrijden van branden in Mato Grosso, een van de regio’s die het zwaarst getroffen zijn door de aanhoudende branden. Volgens Barroso zijn meer dan 10.400 brandweerlieden verspreid over 5,5 miljoen vierkante kilometer in het Amazonegebied en breken er “hotspots” uit op de locaties die ze niet kunnen bestrijken.

Barroso stelt dat ze meer uitrusting en infrastructuur nodig hebben om de vlammen adequaat te bestrijden. Er zijn 778 gemeenten in het Amazonegebied, maar volgens Barroso hebben slechts 110 daarvan een brandweerkorps. “We hebben geen adequate structuur om bosbranden te voorkomen, te controleren en te bestrijden”, aldus Barroso. Hij wil in het Amazonegebied een systeem voor bosbrandbescherming opzetten dat overheidsinstanties, inheemse volkeren, lokale gemeenschappen, het leger, grote bedrijven, NGO’s en onderwijs- en onderzoekscentra samenbrengt. “We moeten iedereen integreren,” zegt Barroso, eraan toevoegend, “we hebben geld nodig om dit te doen, we moeten een grote investering ontvangen.”

Barroso en andere deskundigen zijn het erover eens dat het belangrijk is om vooruit te kijken om branden zoals we die nu zien te voorkomen. Immers, augustus is slechts het begin van het grotendeels door de mens veroorzaakte vuurseizoen van Brazilië, wanneer het hakken en branden in het land piekt en samenvalt met droger weer.

Gecontroleerde branden zijn ook een populaire ontbossingstechniek in andere landen waar het Amazonegebied brandt, waaronder Bolivia. Daar heeft de regering een aangepaste Boeing 747 supertanker ingezet om de vlammen te doven.

Het gebruik van vliegtuigen om bosbranden in het Amazonegebied te blussen is geen typische methode van brandbestrijding in tropische bossen, en zal waarschijnlijk duur worden, vertelt Jos Barlow van Lancaster University aan The Verge. Hij zegt dat grootschalige branden in gebieden die door ontbossing zijn ontgonnen “het best onder controle kunnen worden gehouden met brede brandgangen die met bulldozers zijn aangelegd – niet eenvoudig in afgelegen gebieden.” Als de branden het bos zelf binnendringen, vereisen ze een andere tactiek. “Normaal gesproken kunnen ze onder controle worden gehouden door smalle brandgangen te maken in het bladafval en de fijne brandstof,” zegt Barlow. “Maar dit is arbeidsintensief op grote schaal, en de branden moeten snel worden bereikt, voordat ze te groot worden.”

Branden die opzettelijk zijn aangestoken, zoals we zien in Brazilië, kunnen nog moeilijker onder controle te krijgen zijn in vergelijking met een plotselinge natuurbrand. “Ze zijn ontworpen om opzettelijk destructief te zijn,” zegt Timothy Ingalsbee, medeoprichter en uitvoerend directeur van Firefighters United for Safety, Ethics, and Ecology en onderzoeksmedewerker aan de Universiteit van Oregon. Het kappen voor het verbranden levert veel zeer droge, zeer brandbare brandstof op. En op deze schaal noemt Ingalsbee de branden “een daad van wereldwijd vandalisme.”

Barlow zegt: “De beste brandbestrijdingstechniek in het Amazonegebied is om ze in de eerste plaats te voorkomen – door ontbossing tegen te gaan en landbouwactiviteiten te beheren.”

WUR’s Cathelijne Stoof is het daarmee eens: “Het bestrijden van de branden is nu natuurlijk belangrijk,” zegt ze. “Voor de langere termijn is het veel belangrijker om ons te richten op ontbossing.”