Amyloid Deposition in the Tongue: Clinical and Histopathological Profile

przez

Abstract

Aims: Oral amyloidosis is a rare and debilitating disease that, whether primary or secondary, may severely impact the quality of a patient’s life. W pracy badano charakterystykę odkładania się amyloidu w języku na podstawie profilu klinicznego i histopatologicznego. Materiały i metody: Materiał biopsyjny uzyskano od pięciu pacjentów: 2 kobiety, 3 mężczyzn. Wszystkie biopsje zostały pobrane z języka i we wszystkich stwierdzono odkładanie się amyloidu w podnabłonkowej tkance łącznej, co było jednoznaczne z rozpoznaniem amyloidozy. Wszyscy pacjenci wykazywali makroglosję, trudności w jedzeniu i upośledzenie mowy. Wyniki: W trzech przypadkach nie stwierdzono zajęcia układowego ani choroby towarzyszącej; zostały one scharakteryzowane jako zlokalizowana amyloidoza języka. W dwóch pozostałych przypadkach stwierdzono zajęcie wielonarządowe. Histologicznie chorobę rozpoznano na podstawie specyficznego barwienia czerwienią Kongo, które badane w świetle spolaryzowanym ujawniło złogi amyloidu jako szarozieloną dwójłomność. Wnioski: Uzyskane wyniki wskazują, że język jest miejscem najczęściej objętym zmianami w postaciach miejscowych amyloidozy, a biopsja języka ma dużą wartość diagnostyczną w kierunku amyloidozy. Nadal nie ma konsensusu co do postępowania w amyloidozie językowej, choć zaproponowano wiele terapii, w tym wycięcie chirurgiczne i leczenie farmakologiczne. Często jednak zmiany utrzymują się lub nawracają. Rokowanie jest niepewne ze względu na rzadkość występowania tego schorzenia, co wymaga regularnej obserwacji i monitorowania.

  • Amyloidoza
  • język
  • zlokalizowana amyloidoza
  • amyloid
  • jama ustna
  • Amyloidoza AAL

Termin amyloid, oznaczający skrobię lub celulozę, został wprowadzony przez Virchowa w połowie XIX wieku w celu opisania nieprawidłowego materiału pozakomórkowego widocznego w wątrobie podczas autopsji (1). Obecnie terminem amyloidoza określa się grupę chorób charakteryzujących się pozakomórkowym odkładaniem się białek fibrylarnych w narządach i tkankach (2). Klasyfikacja oparta jest na charakterze prekursorowych białek osocza, które tworzą złogi fibryli i dzieli się ją na amyloidozę pierwotną i wtórną (3). Patogeneza jest wieloczynnikowa. Niemniej jednak, wspólna ścieżka końcowa jest identyczna we wszystkich postaciach choroby: wytwarzanie włókien amyloidowych w macierzy zewnątrzkomórkowej. Wszystkie złogi amyloidu mają wspólną strukturę fibrylarną składającą się z liniowych, zagregowanych włókien o przybliżonej średnicy 7,5-10 nm i konformacji poprzecznie β-plecionej wstęgi, co potwierdza dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego (4).

Najczęstszymi typami amyloidozy pierwotnej są amyloidoza związana z immunoglobuliną/łańcuchem lekkim (AL) i rodzinna amyloidoza związana z transtyretyną (ATTR)(2). Amyloidoza wtórna spowodowana chorobami przewlekłymi (np. reumatoidalnym zapaleniem stawów i przewlekłymi infekcjami) jest wywoływana przez amyloid pochodzący z surowicy amyloidu A, białka ostrej fazy produkowanego w odpowiedzi na stan zapalny. W przeszłości gruźlica była jedną z najczęstszych przyczyn amyloidozy związanej ze stanami zapalnymi (tj. amyloidozy AA) (3, 5, 7).

W niewielkim odsetku przypadków amyloidozy AL komórki plazmatyczne szpiku kostnego wykazują klonalną dominację izotypu łańcucha lekkiego, a region zmienny łańcucha lekkiego immunoglobuliny stanowi główny składnik złogów amyloidu AL. Chorzy ci powszechnie wytwarzają z moczem wolne monoklonalne łańcuchy lekkie, określane jako białka Bence Jonesa, o izotypie K lub λ (2). W przeciwieństwie do szpiczaka mnogiego i gammopatii monoklonalnych, w których częściej występują łańcuchy K, w amyloidozie AL stosunek łańcuchów lekkich K do λ wynosi 1:3 (3).

Rodzinna amyloidoza związana z transtyretyną (ATTR) wywodzi się z grupy chorób dziedziczonych autosomalnie dominująco, w których, począwszy od połowy życia, zmutowane białko tworzy fibryle amyloidowe (8). W tym przypadku, nieprawidłowym białkiem jest transtyretyna, białko transportowe dla tyroksyny, które jest zdolne do wiązania retinolu. Inne dziedziczne formy amyloidozy wiążą się z mutacjami w innych białkach surowicy, takich jak apolipoproteina A1, fibrynogen i gelsolina (3). W amyloidozie wtórnej powstające białko ostrej fazy, amyloid A surowicy, jest wytwarzane pod wpływem cytokin, w tym czynnika martwicy nowotworów α3. Sekwencja aminokwasów w białku AA jest wysoce konserwowana, w przeciwieństwie do dużej zmienności sekwencji aminokwasów w białku AL (9).

Złogi amyloidu A składają się z fragmentów co najmniej 5 różnych form molekularnych (10, 11) i są najczęściej obserwowane u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów lub nieswoistymi zapaleniami jelit (12). Inny rodzaj amyloidozy wtórnej może wystąpić u pacjentów poddawanych dializom. U tych pacjentów mikroglobulina -2, część antygenu klasy I głównego kompleksu zgodności tkankowej, nie jest w stanie przekroczyć błony dializacyjnej, co prowadzi do tworzenia się włókien amyloidowych(13). Włókna te mogą odkładać się w stawach, tkance okołostawowej i kościach (3).

Klinicznie amyloidoza AL ma najszersze spektrum zajęcia tkanek i narządów. Początkowe objawy to najczęściej zmęczenie i utrata masy ciała, ale diagnoza zwykle nie jest stawiana, dopóki nie pojawią się oznaki i objawy związane z konkretnym narządem (2).Najczęściej zajęte narządy to nerki i serce, pojedynczo lub w połączeniu. Amyloidoza nerek może objawiać się białkomoczem, który może być klinicznie widoczny jako łagodna dysfunkcja nerek. Prawidłowe stężenie kreatyniny i azotu mocznikowego w surowicy krwi może maskować masywny białkomocz, któremu może towarzyszyć głęboki obrzęk i hipoalbuminemia. Powikłania sercowe amyloidozy najczęściej objawiają się jako zastoinowa niewydolność serca, o szybkim początku i postępującym przebiegu. Wyniki badań elektrokardiograficznych są zróżnicowane i mogą być prawidłowe, mogą wskazywać na zawał mięśnia sercowego przy braku choroby wieńcowej (2) lub ujawniać pogrubienie komory i frakcję wyrzutową, która waha się od niskiej prawidłowej do łagodnie obniżonej (14, 15). Ponadto, stosunkowo często występują neuropatia autonomiczna i czuciowa (2). Może pojawić się hepatomegalia (1) i rzadko splenomegalia. Infiltracja tkanek miękkich przez amyloid może wystąpić w innych miejscach, powodując „objaw opuszki barku”, dystrofię paznokci lub, w rzadkich przypadkach, łysienie (2).

Objawy kliniczne amyloidozy ATTR różnią się od tych w wariancie AL. Najbardziej uderzające różnice to zmniejszona częstość występowania choroby nerek i brak makroglosji. Ponadto w amyloidozie ATTR częściej występuje obwodowa neuropatia czuciowo-ruchowa i autonomiczna, a także objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka i utrata masy ciała (2, 7, 17, 18).

Amyloidoza dotycząca jamy ustnej ma tendencję do zajmowania błony śluzowej policzków, języka i dziąseł. Zajęcie podniebienia jest rzadkie (19, 20). W pracy opisano pięć przypadków amyloidozy zlokalizowanej na języku.

Przypadek 1. Mężczyzna, lat 36, zgłosił się do nas w październiku 1994 roku po tym, jak około miesiąc wcześniej na grzbiecie języka pojawiła się neoformacja podobna do tej z zapalenia przyśrodkowego rogu języka. Ani w wywiadzie odległym, ani w ostatnim wywiadzie lekarskim nie stwierdzono niczego istotnego. Pobrano biopsję, a badanie histologiczne wykazało obecność amyloidu w tkankach. Wykonano badania przesiewowe w poszukiwaniu amyloidu w innych narządach, ale wyniki były negatywne. Postawiono zatem rozpoznanie amyloidozy zlokalizowanej.

Przypadek 2. Mężczyzna, lat 57, zgłosił się w październiku 1994 roku z powodu pojawienia się hiperplastycznej zmiany na grzbiecie języka. W wywiadzie stwierdzono jedynie przewlekłą niewydolność nerek, leczoną dializami. Pobrano biopsję języka, a testy na obecność białka AB2M (amyloid Beta 2-mikroglobuliny) były pozytywne. Stwierdzono komponentę monoklonalną IgGλ z izotypem łańcucha lekkiego λ i białkomoczem Bence Jonesa, natomiast w badaniu radiologicznym układu kostnego nie uwidoczniono zmian kostnych, a także plazmocytozę śródpiersia. Obecne były: plamica okołooczodołowa, makroglosja i guzowatość okolicy podżuchwowej oraz obniżenie tonu głosu (ryc. 1A-B). Wynik badań zbiorczych pozwolił na postawienie rozpoznania szpiczaka mnogiego z amyloidozą AL (izotyp łańcucha lekkiego λ i białkomocz Bence-Jonesa) z przewagą zajęcia tkanek miękkich, serca i nerek. Sformułowano więc rozpoznanie amyloidozy u chorej dializowanej.

Przypadek 3. Kobieta 82-letnia zgłosiła się w lutym 1995 r. z powodu obecności licznych guzków na grzbiecie i spodzie języka, dyskinez języka; z poważnymi problemami z połykaniem i mową (ryc. 1C-D). Miała również zmiany na podniebieniu. Cierpiała na przewlekłą niewydolność nerek, ale nie była poddawana dializom. Po wycięciu dwóch guzków językowych przeprowadzono analizę histologiczną i rozpoznano amyloidozę starczą.

W celu ustalenia obrazu histopatologicznego pobrano biopsje nacinające z różnych miejsc języka i postawiono diagnozę odkładania się amyloidu. Pacjentka została skierowana do reumatologa. Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej było prawidłowe. Wyniki badań laboratoryjnych wykazały prawidłową pełną morfologię krwi, prawidłową czynność wątroby i nerek. Elektroforeza białek surowicy była prawidłowa, nie wykryto białka związanego z amyloidem (SAA). Pacjentka była leczona zachowawczo. Po trzech latach tomografia komputerowa wykazała, że podniebienie i zatoki szczękowe pozostały nienaruszone, a zmiana podniebienna nie powiększyła się. Po 3 latach zaprzestano dalszej obserwacji i nie było możliwości dokonania dalszej oceny.

Przypadek 4. Mężczyzna, lat 57, zgłosił się w styczniu 1998 roku po około 4 miesiącach od wystąpienia na grzbiecie języka twardej neoformacji o średnicy około 1 cm (ryc. 1E). W odległym i aktualnym wywiadzie chorobowym nie stwierdzono niczego istotnego. Pobrano biopsję do badania histologicznego, które wskazywało na zlokalizowaną amyloidozę.

Rycina 1.

A-B. Zdjęcie kliniczne jamy ustnej ukazujące makroglosję (A) oraz obecność neoformacji o średnicy około 1 cm na języku (B). C-D. Zdjęcie kliniczne ukazujące obecność licznych guzków na grzbiecie (C) i spodniej stronie języka (D). E. Powierzchowna błona śluzowa języka, okazała się pogrubiała i rumieniowata, purpurowa i widoczna jest zmiana guzkowa.

Rycina 2.

A. Biopsja grzbietu języka. Amyloid występuje jako jednorodny, eozynofilowy materiał w obrębie komórek tkanki łącznej i rozproszonych naczyń włosowatych (hematoksylina-eozyna, oryginalne powiększenie ×100). B. Ten sam obszar wykazujący w świetle spolaryzowanym birefleksję w kolorze zieleni jabłkowej. (Hematoksylina i eozyna, oryginalne powiększenie ×150). C. Mikrofotografia ukazująca eozynofilowy materiał amorficzny w tkance łącznej pod nienaruszonym nabłonkiem. (Hematoksylina i eozyna, oryginalne powiększenie ×200). D. Mikrofotografia przedstawiająca jednorodny materiał w układzie guzkowym (oryginalne powiększenie ×150).

Wyświetl tę tabelę:

  • View inline
  • View popup
  • Download powerpoint
Tabela I.

Dane kliniczne opisywanych przypadków.

Przypadek 5. Kobieta w wieku 63 lat została skierowana w 2009 roku do Zakładu Patologii Jamy Ustnej Uniwersytetu w Mediolanie przez chirurga szczękowego z 6-miesięcznym wywiadem zmian guzkowych na języku. W wywiadzie pacjentka podawała nadciśnienie tętnicze, leczone furosemidem i atenololem. W badaniu przedmiotowym pacjentka wydawała się być w dobrym stanie ogólnym. Stwierdzono kliniczny obrzęk języka, bez powiększenia węzłów chłonnych szyjnych. Powierzchowna błona śluzowa była pogrubiała i rumienista, z przebarwionymi i przekrwionymi obszarami. W badaniu palpacyjnym błona śluzowa była elastyczna i obrzęknięta. Jedynym bolesnym obszarem języka zidentyfikowanym przez pacjenta był jego brzeg. Badanie tomografii komputerowej (CT) zatok szczękowych i żuchwy nie wykazało żadnych nieprawidłowości. Przeprowadzono badanie histologiczne, a ponieważ nie było dowodów na zajęcie układowe lub chorobę towarzyszącą, przypadek został zdiagnozowany jako zlokalizowana amyloidoza języka.

Histopatologia

Badanie obejmowało 5 pacjentów z amyloidozą, z których wszyscy przeszli biopsję chirurgiczną, a następnie byli obserwowani w Instytucie Patologii Jamy Ustnej Uniwersytetu Mediolan-Bicocca w Szpitalu San Gerardo, Monza między wrześniem 1994 a majem 2009 roku. Wszystkie dane kliniczne przedstawiono w tabeli I.

Badanie histologiczne wykazało śródmiąższowe odkładanie się materiału hialinowego w blaszce właściwej i błonie podśluzowej, który w wielu miejscach obejmował ściany małych naczyń krwionośnych i sporadycznie otaczał miąższ ślinianki. Złogi były umiarkowanie reaktywne na kwas okresowy-Schiffa i barwione czerwienią Kongo, wykazując jabłkowo-zieloną i czerwoną dwójłomność (Ryc. 2 A-D). Sekcje tkanek zbadano w świetle spolaryzowanym i złogi amyloidu wykazywały jabłkowo-zieloną dwójłomność. Jest to rutynowa procedura potwierdzająca odkładanie się amyloidu. Wszystkie cechy tych przypadków były zgodne z naciekaniem błony śluzowej języka i błony podśluzowej przez amyloid.

Dyskusja

Diagnoza amyloidozy jest zwykle stawiana na podstawie obrazu klinicznego; biopsja tkanki jest następnie wykorzystywana do ustalenia ostatecznej diagnozy. Bennhold wprowadził barwnik czerwieni Kongo w 1922 roku i wykazał charakterystyczne czerwone zabarwienie amyloidu w normalnym świetle. Jabłkowo-zielona dwójłomność w mikroskopie w świetle spolaryzowanym jest jednak złotym standardem diagnostycznym (3).

Natura odkładania się amyloidu w jamie ustnej od dawna jest przedmiotem kontrowersji. W przypadku braku klinicznych objawów amyloidozy, biopsja tkanek jamy ustnej jest zalecana w celu potwierdzenia odkładania się amyloidu. Język jest najczęściej opisywaną wewnątrzustną lokalizacją odkładania się amyloidu (21-23). Jeśli depozycja jest rozległa, może rozwinąć się makroglosja, która może powodować trudności w mówieniu i żuciu.

Istnieją również pewne kontrowersje dotyczące diagnozy. Niektórzy badacze, w tym Keith (24), sugerują wykonanie biopsji języka, niezależnie od tego, czy narząd ten wywołuje objawy, czy nie. Jednak inni autorzy donoszą, że biopsja języka jest diagnostyczna jedynie w 60% przypadków (25). Inne obszary jamy ustnej mogą być zajęte: podniebienie, które jest zajęte bardzo rzadko, do tej pory opisano tylko sześć przypadków (19, 20) oraz kompleks szczękowo-twarzowy. Nie wszystkie z tych obszarów są jednak możliwymi miejscami biopsji. Zlokalizowana amyloidoza była opisywana w przegrodzie nosowej i zatoce szczękowej (26), a niezwykły przypadek został udokumentowany z udziałem ślinianki przyusznej (25). Miejsca te byłyby trudne do biopsji ze względu na ich dostępność chirurgiczną. Delgado i Mosqueda (27) podali, że gruczoły ślinowe wargowe mniejsze są innym wewnątrzustnym miejscem odkładania się amyloidu, które z kolei nadają się do biopsji. Inni sugerują pobieranie losowych biopsji tkanek (28, 29).

W naszych przypadkach odkładanie amyloidu w jamie ustnej manifestowało się jako makroglosja; największe złogi amyloidu znajdowały się na języku, a w jednym przypadku również na podniebieniu, w postaci zmian guzkowych. Bardzo ważna jest korelacja kliniczna ze zmianami chorobowymi; elektroforeza immunofiksacyjna surowicy lub moczu pozwala wykryć monoklonalne immunoglobuliny lub łańcuchy lekkie u pacjentów z amyloidozą AL. U pacjentów, u których łańcuchy lekkie nie są wykrywane, można wykonać biopsję szpiku kostnego w celu wykrycia klonalnej dominacji komórek plazmatycznych za pomocą technik barwienia immunohistochemicznego. Jeśli nie stwierdza się dyskrezji komórek plazmatycznych, należy rozważyć inne typy amyloidozy, takie jak typ ATTR. Zmutowana transtyretyna powinna być zbadana i może być zidentyfikowana przez izoelektryczne ogniskowanie surowicy pacjenta, które oddzieli transtyretynę wariantową od transtyretyny typu dzikiego (30). Surowica pacjentów podejrzanych o amyloidozę AA powinna być wysłana do barwienia immunohistochemicznego w celu wykrycia białka AA.

W odniesieniu do leczenia amyloidozy AL zalecano wiele środków farmakologicznych, począwszy od kolchicyny, która była po raz pierwszy użyta w leczeniu rodzinnej gorączki śródziemnomorskiej, zaburzenia genetycznego związanego z wysoką częstością występowania amyloidozy AA (31, 32). Stosowano również doustny melphalan, chemioterapeutyk, i prednizon, kortykosteroid, które są bardziej skuteczne w leczeniu amyloidozy AL niż sama kolchicyna (33-36). Inne chemioterapeutyki, które wykazały odpowiedź na leczenie to winkrystyna i adriamycyna, stosowane w połączeniu z deksametazonem (3). Leczenie dużymi dawkami dożylnego melphalanu i wspomaganie autologicznymi komórkami macierzystymi krwi powoduje całkowitą remisję dyskrezji komórek plazmatycznych (2). Przeszczepy narządów odniosły ograniczony sukces w leczeniu amyloidozy serca (3); jednakże przeszczep nerki jest niezwykle skuteczny, przynosząc ulgę w objawach pacjentom z amyloidozą związaną z dializami (35).

Postępowanie chirurgiczne może być również wymagane, jeśli przewiduje się wystąpienie niedrożności dróg oddechowych (36). Rozważano wycięcie chirurgiczne (37, 38, 39), ale zmiany często utrzymują się lub nawracają.

Leczenie postaci amyloidozy z zajęciem ogólnoustrojowym jest ukierunkowane zarówno na dotknięty narząd, jak i na określony typ choroby (40). Zajęcie nerek może wymagać stosowania diuretyków i dializ, podczas gdy zajęcie serca może dyktować potrzebę stosowania diuretyków. Blokery kanału wapniowego mogą nasilać amyloidową chorobę serca (41), a ponadto należy ich unikać ze względu na ujemny inotropizm (3). Digoksyna jest przeciwwskazana w amyloidozie sercowej, ponieważ w stężeniach terapeutycznych może powodować toksyczność, ponieważ wiąże się z włóknami amyloidu (3, 41, 42).

W odniesieniu do innych opcji terapeutycznych, talidomid okazał się skuteczny w leczeniu opornego szpiczaka mnogiego, a obecnie rozważa się jego zastosowanie w leczeniu amyloidozy AL (43). Etarnacept, antagonista receptora czynnika martwicy nowotworów, wykazał pewne wczesne sukcesy w leczeniu objawów amyloidozy sercowej (3): Ostateczną terapią amyloidozy ATTR jest przeszczep wątroby, ze względu na wytwarzanie transtyretyny przez ten narząd.

W postaciach zlokalizowanych zwykle stosuje się interwencję chirurgiczną; jeśli jednak jest to problematyczne, można zastosować leczenie laserowe. Alternatywnie, pacjent może być po prostu pozostawiony pod obserwacją (44, 45). Rokowanie dla pacjentów z postacią miejscową jest dobre, ale wciąż brakuje danych na ten temat.

Nasi pacjenci z postacią miejscową pozostawali pod obserwacją; nie stwierdzono u nich progresji zmiany i nie rozwinęła się u nich amyloidoza układowa. Pacjenci z zajęciem układowym byli leczeni: jeden przypadek terapią przeciwnadciśnieniową, a drugi z powodu ciężkiej niewydolności nerek. W przypadku amyloidozy AL rokowanie zależy od stopnia zajęcia narządów. Ogólnie rzecz biorąc, rokowanie pacjenta z tym schorzeniem jest złe, jeśli nie jest ono leczone, z medianą przeżycia wynoszącą 1 do 2 lat. Siedmiu pacjentów z amyloidozą ATTR ma zwykle tym krótszy czas przeżycia, im wcześniejszy jest ich wiek w momencie wystąpienia choroby.

Podsumowując, amyloidoza, czy to pierwotna, czy wtórna, może być wyniszczająca i może znacznie obniżyć jakość życia pacjenta. Dane przedstawione w niniejszym opracowaniu, które znajdują potwierdzenie w wynikach innych badań, wskazują, że w obrębie jamy ustnej język może mieć większą wartość diagnostyczną niż inne lokalizacje w uzyskaniu rozpoznania amyloidozy.

W trzech przypadkach nie było dowodów na zajęcie układowe lub chorobę towarzyszącą; zostały one scharakteryzowane jako miejscowa amyloidoza języka. Histologicznie, choroba może być rozpoznana poprzez specyficzne barwienie próbki biopsyjnej czerwienią Kongo, co jest uznaną cechą amyloidozy. Nie ma zgodności co do sposobu postępowania w amyloidozie językowej. Rozważane jest wycięcie chirurgiczne, ale zmiany mogą się utrzymywać lub nawracać. Rokowanie jest niepewne ze względu na rzadkość występowania tego schorzenia, dlatego zaleca się regularną obserwację i monitorowanie.

  • Otrzymano 27 stycznia 2010 r.
  • Korekta otrzymana 16 kwietnia 2010 r.
  • Przyjęto 5 maja 2010 r.
  • Copyright© 2010 International Institute of Anticancer Research (Dr. John G. Delinassios), All rights reserved
  1. ↵
    1. Virchow VR

    : Ueber einem Gehirn und Rueckenmark des Menschen auf gefundene Substanz mit chemischen reaction der Cellulose.Virchows Arch Pathol Anat 6: 135-138, 1854.

  2. ↵
    1. Falk RH,
    2. Comenzo RL,
    3. Skinner M

    : Medical progress: the systemic amyloidoses. N Engl J Med 337: 898-909, 1997.

  3. ↵
    1. Khan MF,
    2. Falk RH

    : Amyloidosis. Postgrad Med J 7: 686-693, 2001.

  4. ↵
    1. Steciuk A,
    2. Dompmartin A,
    3. Troussard X,
    4. Verneuil L,
    5. Macro M,
    6. Comoz F,
    7. et al.

    : Cutaneous amyloidosis and possible association with systemic amyloidosis. Int J Derm 41: 127-132, 2002.

  5. ↵
    1. Rocken C,
    2. Shakespeare A

    : Pathology, diagnosis, and pathogenesis of AA amyloidosis. Virchows Arch 440: 111-122, 2002.

    1. Glenner GG,
    2. Terry W,
    3. Harada M,
    4. Isersky C,
    5. Page D

    : Amyloid fibril proteins: proof of homology with immunoglobulin light chains by sequence analyses. Science 172: 1150-1151, 1971.

  7. ↵
    1. Kyle RA,
    2. Gertz MA

    : Primary systemic amyloidosis: clinical and laboratory features in 474 cases. Semin Hematol 32: 45-59, 1995.

  8. ↵
    1. Scriver CR,
    2. Beaudet AL,
    3. Sly WS,
    4. Valle D
    1. Benson MD

    : Amyloidoza. In: Scriver CR, Beaudet AL, Sly WS, Valle D, editors. Metaboliczne i molekularne podstawy chorób dziedzicznych. 7th ed. Vol 3. New York: McGraw-Hill; pp. 4159-4191,1995.

  9. ↵
    1. Skinner M

    : Protein AA/SAA. J Intern Med 232: 513-514, 1992.

  10. ↵
    1. Kluve-Beckerman B,
    2. Dwulet FE,
    3. Benson MD

    : Human serum amyloid A: three hepatic mRNAs and the corresponding proteins in one person. J Clin Invest 82: 1670-1675, 1988.

  11. ↵
    1. Faulkes DJ,
    2. Betts JC,
    3. Woo P

    : Characterization of five human serum amyloid A1 alleles. Amyloid 1: 255-262, 1994.

  12. ↵
    1. Husby G

    : Amyloidoza i reumatoidalne zapalenie stawów. Clin Exp Rheumatol 3: 173-180, 1985.

  13. ↵
    1. Danesh F,
    2. Ho LT

    : Dialysis-related amyloidosis: history and clinical manifestations. Semin Dial 14: 80-85, 2001.

  14. ↵
    1. Cuteo-Garcia L,
    2. Reeder GS,
    3. Kyle RA,
    4. Wood DL,
    5. Seward JB,
    6. Naessens J,
    7. et al.

    : Echocardiographic findings in systemic amyloidosis:spectrum of cardiac involvement and relation to survival. J Am Coll Cardiol 6: 737-743, 1985.

  15. ↵
    1. Falk RH,
    2. Plenh JF,
    3. Deering T,
    4. Schick EC Jr,
    5. Boinay P,
    6. Rubinow A,
    7. et al.

    : Sensitivity and specificity of the echocardiographic features of cardiac amyloidosis. Am J Cardiol 59: 418-422, 1987.

    1. Rubinow A,
    2. Koff RS,
    3. Cohen AS

    : Severe intrahepatic cholestasis in primary amyloidosis: a report of four cases and a review of the literature. Am J Med 64: 937-946, 1978.

  17. ↵
    1. Gertz MA,
    2. Kyle RA

    : Myopathy in primary systemic amyloidosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 60: 655-660,1996.

  18. ↵
    1. Jacobson DR,
    2. Buxbaum JN

    : Genetic aspects of amyloidosis. Adv Hum Genet 20: 69-123, 1991.

  19. ↵
    1. Aono J,
    2. Yamagata K,
    3. Yoshida H

    : Local amyloidosis in the hard palate: a case report. Oral Maxillofac Surg 13(2): 119-122,2009.

  20. ↵
    1. Henley E,
    2. Houghton N,
    3. Bucknall R,
    4. Triantafyllou A,
    5. Field EA

    : Localized amyloidosis of the palate. Clin Exp Dermatol 233(1): 100-101, 2008.

  21. ↵
    1. Madani M,
    2. Harwick RD,
    3. Chen SY,
    4. Miller AS

    : Amyloidosis of the oral cavity: report of five cases. Compendium 12: 336-342, 1991.

    1. Salisbury PL,
    2. Jacoway JR

    : Oral amyloidosis: a late complication of multiple myeloma. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 56: 48-50, 1983.

  23. ↵
    1. van der Waal N,
    2. Henzen-Logmans S,
    3. van der Kwast WA,
    4. van der Waal I

    : Amyloidosis of the tongue: a clinical and postmortem study. J Oral Pathol 13: 632-639, 1984.

  24. ↵
    1. Keith DA

    : Oral features of primary amyloidosis. Br J Oral Surg 10: 105-107, 1972.

  25. ↵
    1. Nandapalan V,
    2. Jones T,
    3. Morar P,
    4. Clark A,
    5. Jones AS

    : Localized amyloidosis of the parotid gland: a case report and review of the localized amyloidosis of the head and neck. Głowa Szyja 20: 73-78, 1998.

  26. ↵
    1. Garret JA

    : Amyloid deposits of the nose and maxillary sinuses. Arch Otolaryngol 87: 411-412, 1968.

  27. ↵
    1. Delgado WA,
    2. Mosqueda A

    : A highly sensitive method for diagnosis of secondary amyloidosis by labial salivary gland biopsy. J Oral Pathol Med 18: 310-314, 1989.

  28. ↵
    1. Stoopler E,
    2. Sollecito T,
    3. Chen S-Y

    : Amyloid deposition in the oral cavity: A retrospective study and review of the literature. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 95: 674-680, 2003.

  29. ↵
    1. Wien T

    : Diagnoza wymagająca biopsji. Tidsskr Nor Laegeforen 129(20): 2121-2122, 2009.

  30. ↵
    1. Altland K,
    2. Banzhoff A

    : Separation by hybrid isoelectric focusing on normal human plasma transthyretin (prealbumin) and a variant with a methionine for valine substitution associated with a familial amyloidotic polyneuropathy. Electrophoresis 7: 529-533, 1986.

  31. ↵
    1. Dinarello CA,
    2. Wolff SM,
    3. Goldfinger SE,
    4. Dale DC,
    5. Alling DW

    : Colchicine therapy for familial Mediterranean fever: a doubleblind trial. N Engl J Med 291: 934-937, 1974.

  32. ↵
    1. Zemer D,
    2. Pras M,
    3. Sohar E,
    4. Modan M,
    5. Cabili S,
    6. Gafni J

    : Colchicine in the prevention and treatment of the amyloidosis of familial Mediterranean fever. N Engl J Med 314: 1001-1005, 1986.

  33. ↵
    1. Skinner M,
    2. Anderson JJ,
    3. Simms R,
    4. Falk R,
    5. Wang M,
    6. Libbey C,
    7. et al.

    : Treatment of 100 patients with primary amyloidosis: a randomized trial of melphalan, prednisone, and colchicine versus colchicine only. Am J Med 100: 290-298, 1996.

    1. Kyle RA,
    2. Gertz MA,
    3. Greipp PR,
    4. Witzig TE,
    5. Lust JA,
    6. Lacy MQ,
    7. et al.

    : A trial of three regimens for primary amyloidosis: colchicines alone, melphalan and prednisone, and melphalan, prednisone, and colchicine. N Engl J Med 336: 1202-1207, 1997.

  35. ↵
    1. Koch KM

    : Dialysis-related amyloidosis. Kidney Int 41: 1416-1429, 1992.

  36. ↵
    1. Mardinger O,
    2. Rotenberg L,
    3. Chaushu G,
    4. Taicher S

    : Surgical management of macroglossia due to primary amyloidosis. Int J Oral Maxillofac Surg 28: 129-131, 1999.

  37. ↵
    1. Di Bori R,
    2. Guerriero S,
    3. Giancipoli G,
    4. Cantatore A,
    5. Sborgia G,
    6. Piscitelli D

    : Primary localized orbital amyloidosis: a case report. Eur J Ophthalmol 16(6): 895-897, 2006.

  38. ↵
    1. Fierens J,
    2. Mees U,
    3. Vanbockrijck M,
    4. Hendrikx M

    : Amyloidoma of the chest wall: a rare entity Interact CardioVasc Thorac Surg 7: 1194-1195, 2008.

  39. ↵
    1. Paccalin M,
    2. Hachulla E,
    3. Cazolet C,
    4. Tricot L,
    5. Carreiro M,
    6. Rubi M,
    7. et al.

    : Zlokalizowana amyloidoza: badanie 35 francuskich przypadków. Amyloid 12(4): 239-245, 2005.

  40. ↵
    1. Lichtenstein LM,
    2. Fauci AS
    1. Skinner M

    : Amyloidosis. In: Lichtenstein LM, Fauci AS, editors. Current therapy in allergy, immunology, and rheumatology. 5th ed. St Louis: Mosby-Year Book; pp. 235-240, 1996.

  41. ↵
    1. Gertz MA,
    2. Falk RH,
    3. Skinner M,
    4. Cohen AS,
    5. Kyle RA

    : Worsening of congestive heart failure in amyloid heart disease treated by calcium-channel blocking agents. Am J Cardiol 55: 1645, 1985.

  42. ↵
    1. Rubinow A,
    2. Skinner M,
    3. Cohen AS

    : Digoxin sensitivity in amyloid cardiomyopathy. Circulation 63: 1285-1288, 1981.

  43. ↵
    1. Singhal S,
    2. Metha J,
    3. Desiken R,
    4. Ayers D,
    5. Roberson P,
    6. Eddleman P,
    7. et al.

    : Antitumor activity of thalidomide in refractory multiple myeloma. N Engl J Med 341: 1565-1571, 1999.

  44. ↵
    1. Pentenero M,
    2. Bonino LD,
    3. Tomasini C,
    4. Conrotto D,
    5. Gandolfo S

    : Localized oral amyloidosis of the palate. Amyloid 13: 42-46, 2006.

  45. ↵
    1. Viggor SF,
    2. Frezzini C,
    3. Farthing PM,
    4. Freeman CO,
    5. Yeoman CM,
    6. Thornhill MH

    : Amyloidosis: an unusual case of persistent oral ulceration. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 108(5): 46-50, 2009.

Dodaj komentarz