Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel omgebouwd tot een zwaarbeveiligd krijgsgevangenkamp voor officieren die veiligheids- of ontsnappingsgevaar waren geworden of die als bijzonder gevaarlijk werden beschouwd. Omdat het kasteel op een rots boven de rivier de Mulde ligt, vonden de Duitsers het een ideale plaats voor een zwaar beveiligde gevangenis.
De grote voorhof voor de Kommandantur (het kantoor van de commandant) had slechts twee uitgangen en herbergde een groot Duits garnizoen. De gevangenen woonden op een aangrenzende binnenplaats in een gebouw van 27 meter hoog. Buiten werden de vlakke terrassen, die het verblijf van de gevangenen omringden, voortdurend bewaakt door gewapende wachters en omgeven door prikkeldraad. De gevangenis kreeg de naam Oflag IV-C (officierengevangenkamp 4C) en werd geëxploiteerd door de Wehrmacht.
Terwijl het kamp onderdak bood aan krijgsgevangenen uit vele verschillende landen, waaronder Polen, Frankrijk, België, Nederland en Canada, besloot het opperbevel van de Wehrmacht in mei 1943 om alleen Britse en Amerikaanse officieren te huisvesten.
De eerste Britse gevangenen van het kamp waren de Laufen Zes op 7 november 1940, die werden overgebracht naar Colditz na hun eerste ontsnappingspoging uit het Laufen kamp.
Hoewel het werd beschouwd als een zwaar beveiligde gevangenis, had het een van de grootste records van succesvolle ontsnappingspogingen. Dit zou te wijten kunnen zijn aan de algemene aard van de gevangenen die er heen gestuurd werden; de meesten hadden eerder ontsnappingspogingen gedaan uit andere gevangenissen en werden overgebracht naar Colditz, omdat de Duitsers dachten dat het kasteel ontsnappingsbestendig was.
Een ontsnappingsplan omvatte zelfs een zweefvliegtuig, de Colditz Cock, dat werd gebouwd en bewaard op een afgelegen deel van de zolder van het kasteel tijdens de winter van 1944-45. Het zweefvliegtuig werd nooit gebruikt, omdat het kamp niet lang na de voltooiing ervan werd bevrijd. Echter, na de bevrijding, werd het zweefvliegtuig van de verborgen werkplaats naar de zolder beneden gebracht en voor de gevangenen in elkaar gezet. Het was op dat moment dat de enige bekende foto van het zweefvliegtuig werd genomen. Voor enige tijd na de oorlog werd het zweefvliegtuig beschouwd als een mythe of een lang verhaal, omdat er geen solide bewijs was dat het zweefvliegtuig had bestaan en Colditz was toen in de Sovjet-bezettingszone. Bill Goldfinch, echter, nam de tekeningen die hij had gemaakt bij het ontwerpen van het zweefvliegtuig mee naar huis, en toen de enkele foto eindelijk opdook, werd het verhaal serieus genomen. In 1999 werd een replica op ware grootte van het zweefvliegtuig gemaakt in opdracht van Channel 4 Television in het Verenigd Koninkrijk en werd gebouwd door Southdown aviation Ltd. op Lasham Airfield, nauw aansluitend op Goldfinch’s tekeningen. Gadegeslagen door een aantal van de voormalige krijgsgevangenen die werkten aan het origineel, werd het getest gevlogen op RAF Odiham in het jaar 2000. Het ontsnappingsplan had kunnen werken. In 2012 gaf Channel 4 een team van ingenieurs en timmerlieden de opdracht om nog een replica op ware grootte van het zweefvliegtuig te bouwen in Colditz Castle, en het (onbemand) te lanceren vanaf hetzelfde dak als was gepland voor het origineel. De radiogestuurde replica kwam veilig aan de overkant van de rivier en landde in een weiland 180 meter lager.
Kapitein Patrick R. Reid, die succesvol ontsnapte uit Colditz in 1942, schreef meerdere werken over de leefomstandigheden en verschillende ontsnappingspogingen in Colditz van 1940 tot 1945: The Colditz Story en The Latter Days at Colditz. In het begin van de jaren 1970, diende hij als technisch adviseur voor een BBC televisie serie met David McCallum, Edward Hardwicke en Robert Wagner, die zich richtte op het leven in Colditz.
Tijdens de laatste dagen van het gevangenkamp in Colditz, werden veel van de prominente of hooggeplaatste gevangenen overgebracht naar Laufen op bevel van Himmler. Maar in april 1945 trokken Amerikaanse troepen de stad Colditz binnen en veroverden, na een tweedaags gevecht, het kasteel op 16 april 1945. In mei 1945 begon de Sovjet bezetting van Colditz. Volgens de overeenkomst op de conferentie van Jalta werd het een deel van Oost-Duitsland. De Sovjets maakten van het kasteel Colditz een gevangenis voor lokale inbrekers en niet-communisten. Later werd het kasteel een bejaardentehuis en verpleeghuis, evenals een ziekenhuis en psychiatrische kliniek. Gedurende vele jaren na de oorlog werden vergeten schuilplaatsen en tunnels gevonden door herstellers, waaronder een radiokamer opgericht door de Franse krijgsgevangenen, die vervolgens weer “verloren” ging om pas zo’n twintig jaar later te worden herontdekt.
Opmerkelijke bewonersEdit
-
Gp Capt Douglas Bader, RAF vliegende aas, dubbel been geamputeerde en onderwerp van het documentaire boek en film Reach for the Sky
-
Capt Micky Burn, No. 2 Commando, journalist en schrijver
-
Lt Charles Hope, 51st (Highland) Division, 3rd Marquess of Linlithgow
-
2Lt Desmond Llewelyn, Royal Welch Fusiliers, later bekend als de acteur die Q speelde in 17 James Bond-films
-
Lt Airey Neave, Royal Artillery, later Lt Col en conservatief parlementslid
-
Lt Col David Stirling, oprichter van de Special Air Service
-
Capt Charles Upham VC en bar, 20ste Bataljon, de enige gevechtssoldaat die tweemaal het Victoriakruis kreeg toegekend.
-
Kapt. Pat Reid, Royal Army Service Corps, een van de Laufen Six, toen Brits ontsnappingsofficier in Colditz, voordat hij over zijn ervaringen schreef
-
Kol. William Schaefer, US Army
-
Gen Tadeusz Bór-Komorowski, hoofd van het Poolse ondergrondse leger
-
Gen Jean Flavigny, opmerkelijk tankcommandant tijdens de slag om Frankrijk
