Als je denkt aan de oorsprong van de vampierliteratuur in de westerse wereld, is de kans groot dat je denkt aan Bram Stokers Dracula. Dit chef-d’oeuvre heeft het genre gedefinieerd sinds het meer dan honderd jaar geleden werd gepubliceerd.
Maar jaren voordat Stoker obsessief onderzoek deed voor zijn boek, werd er in Ierland al een ander vampierverhaal geschreven. Carmilla, een novelle van Joseph Sheridan Le Fanu, kan de oorspronkelijke vampierroman van het moderne Europa worden genoemd.
De novelle, geschreven in 1871, is een relaas in de eerste persoon van Laura, een jonge Engelse vrouw die ten prooi valt aan een mooie vampier. Laura vertelt gedetailleerd over een merkwaardig voorval dat Carmilla, een vreemdeling, in haar huis brengt.
In het begin is ze bang voor de nieuwkomer, die precies lijkt op een spook dat ze in een nachtmerrie had gezien toen ze een kind was. Maar deze gevoelens nemen snel af en worden vervangen door een vurige relatie die intens bloeit.
In de tussentijd ontstaat er paniek als dienstmeisjes uit nabijgelegen steden worden getroffen door een mysterieuze ziekte die hun dood veroorzaakt. Uiteindelijk wordt Laura zelf ziek, en heeft steeds terugkerende nachtmerries over een reusachtige kat die haar ’s nachts aanvalt.
Als een vreemde speling van het lot komt een generaal die zijn nichtje aan de ziekte heeft verloren, op bezoek bij Laura’s vader. Hij is zich nu bewust van de realiteit van vampiers en is op jacht naar Millarca, zoals hij Carmilla kende. Als de twee onverwacht oog in oog komen te staan, ontstaat er een gevecht en vlucht Carmilla, nu ontmaskerd.
Na het incident wordt Laura teruggebracht en door verschillende mensen bewaakt. Ondertussen vinden haar vader, de generaal en een vampierjager Carmilla’s verborgen graftombe, steken een staak in haar hart, onthoofden haar en verbranden haar resten. Laura herstelt, maar nooit volledig, en blijft de rest van haar korte leven achtervolgd door de herinnering aan Carmilla.
De meeste geleerden zijn het erover eens dat Carmilla Dracula sterk heeft beïnvloed, omdat elementen van de eerste in de laatste voorkomen, zij het gewijzigd of versterkt. De esthetiek van de vrouwelijke vampier, bijvoorbeeld, is in beide verhalen vrijwel hetzelfde. Ze hebben rozige wangen, grote ogen, volle lippen, en een bijna onweerstaanbare sensualiteit. Er is ook de vampierjager die te hulp schiet en zijn kennis van het duistere op de verwarde slachtoffers overbrengt. Zelfs het narratieve frame van Stoker’s meesterwerk lijkt erg op dat van Le Fanu; eerste persoon verslagen van de slachtoffers.
Maar wat Carmilla zo innemend maakt zijn niet de overeenkomsten met andere werken in het genre, maar de duidelijke verschillen. Het meest in het oog springend is het feit dat het verhaal zich concentreert rond twee vrouwelijke personages, wier gecompliceerde relatie wordt gekleurd door dun versluierde lesbische ondertonen.
De novelle werd geschreven tijdens het Victoriaanse tijdperk, een periode die bekend stond om zijn strenge morele wetten en seksuele onderdrukking, dus geen wonder dat vampierromans een hoge vlucht namen. Het uitgangspunt van deze romans is dat zelfs de meest zuivere harten de bovennatuurlijke verleiding niet kunnen weerstaan. Dit idee was zeer aantrekkelijk voor de Victoriaanse bovenlaag, vooral voor vrouwen, wier verlangens altijd streng werden beperkt.
Maar machteloosheid betekent geen verlossing of absolutie, omdat deze krachten worden opgevat als kwaadaardig en verbonden met duivelse krachten. In bijna elk vampierverhaal vinden de vrouwen die worden geplunderd de dood, tenzij de mannen in hun leven hen te hulp schieten. Op die manier bood de vampiertrofee tegelijkertijd een uitlaatklep voor onderdrukte seksuele verlangens en een morele les over het gevaar van toegeven aan dergelijke verlangens.
In die zin is Laura het perfecte slachtoffer van de vampierliteratuur. Ze is tegelijkertijd afstotend en aangetrokken tot de vampier, wil zowel toegeven als zich onttrekken aan haar gevoelens voor het vreemde en mooie wezen. En het feit dat het mooie wezen een onweerstaanbaar mooie vrouw is, maakt haar gevoelens alleen maar verwarrender.
“Ik ervoer een vreemde tumultueuze opwinding die plezierig was, steeds weer, vermengd met een vaag gevoel van angst en afkeer. Ik was me bewust van een liefde die uitgroeide tot verering, en ook van afschuw.”
Laura is niet alleen in haar gevoelens. Hoewel we te horen krijgen dat de meeste van haar slachtoffers niet belangrijk voor haar zijn, is Carmilla oprecht verliefd op een paar van hen. Ze lijkt gevallen te zijn voor haar slachtoffer.
“Met gloeiende ogen trok ze me naar zich toe, en haar hete lippen zoenden langs mijn wang; en ze fluisterde, bijna snikkend: ‘Jij bent van mij, jij zult van mij zijn, jij en ik zijn voor altijd één.'”
In deze momenten van uitzinnige verrukking impliceert ze dat Laura moet sterven om hen één te laten worden. Laura’s bloed drinken was voor altijd één worden met haar. In haar huidige vorm is Carmilla de antithese van de heteronormatieve en mannelijk gecentreerde wereld waarin vampiers zich na Dracula beperkten. Het heeft verschillende remakes geïnspireerd, evenals een overvloed aan lesbische vampierverhalen, waaronder een Canadese webserie met dezelfde naam.
Gezien de historische context, is het niet verwonderlijk dat de novelle niet veel aandacht kreeg toen hij voor het eerst werd geschreven. Nu het 145 jaar geleden is, is het tijd voor Carmilla om uit het graf te herrijzen.